:: در محضر استاد اخلاق پورتال جامع مهدویت

در محضر استاد اخلاق

دو راهکار برای غلبه بر نفس ، از زبان حضرت آیت‌الله مظاهری

در درون ما جنگي است كه از نظر اسلام، جهاد اكبر ناميده مي‌شود، بدين معنا كه جنبه معنوي روح ما با جنبه حيواني آن دائماً در مبارزه است و به فرموده پيامبر اكرم صلی‌الله‌علیه‌وآله دشمن سرسخت درون ما «نفس اماره» است: «اَعْدي عَدوُّكَ نَفْسَكَ الَّتي بَيْنَ جَنْبَيْكَ» يعني: بالاتر از نفس اماره، دشمني نداريم.
مراد از نفس اماره همان بعد حيواني انسان است كه به آن تمايلات و غرائز هم گفته مي‌شود. فلاسفه به آن جسم مي‌گويند و عرفا آن را بعد حيواني و ناسوتي مي‌نامند. اين مبارزه هميشه هست. اگر كسي بتواند در اين مبارزه پيروز شود و دشمن را اسير، مهار و تعديل كرده، مي‌تواند به هر كجا كه بخواهد برسد و سعادت دنيا و آخرت هم مرهون همين است كه بتواند غرائز خود را تعديل نمايد.
البته غرائز را بايد ارضا كرد، نفس را نمي‌شود كشت؛ نفس‌كشي، رهبانيت عزلت و امثال آن در اسلام ممنوع است، بلكه بايد از آن كار كشيد (مانند اسب چموش است، بايد آن را دهنه كرد و از آن سواري گرفت. معني پيروز شدن هم همين است؛ يعني اسير كردن نفس اماره، تمايلات و غرايز) و اگر به عكس شد يعني در اين جنگ مغلوب شديم و يكي از تمايلات توانست بر ما، يعني بر آن بعد معنوي ما غلبه كند، شقاوت دنيا و آخرت، معلول اين غلبه است. اگر يكي از غرايز بر ما پيروز شد و عقل ما را اسير نموده و آن را كنترل كرد، خواه‌ناخواه عقل ما تابع جنبه حيواني ما مي‌شود و اگر چنين شد به قول قرآن شريف، انسان از هر سگ درنده‌اي هم براي خود و هم براي جامعه‌اش درنده‌تر خواهد بود: «ان شر الدواب عند الله الصم البكم الذين لايعقلون».

ــ چه بايد بكنيم كه هميشه پيروز باشيم؟
انسان خود به خود نمي‌تواند پيروز بشود؛ كار مشكلي است به خصوص اين كه غرايز، رنگ عاطفي دارد، رنگ احساسي دارد و معمولاً اين‌طور است كه احساس و عاطفه بر عقل، مقدم است. اگر اين جهاد درون را به حال خود باقي بگذاريم، يقين داشته باشيد كه هميشه مغلوبيم؛ از يك طرف جنگ عاطفه و عقل است، از طرف ديگر معمولاً وقتي مبارزه شروع مي‌شود، عاطفه طوفاني است و عقل طوفاني نيست. اصولاً عقل، هيچ وقت طغيان و طوفان ندارد؛ غريزه جنسي طوفان دارد و اگر طوفان كرد، طغيان كرد، قرآن شريف مي‌فرمايد كه بگو: پناه مي‌برم به خدا. حرف در اين است كه چه كنيم تا در چنين مبارزه‌اي پيروز شويم؟
بايد از خارج كمك بگيریم؛ بايد از خارج نيرو بيايد و اول چيزي كه بايستي به آن توجه داشته باشيم اين است كه كاري كنيم كه هميشه مورد لطف و عنايت خدا باشيم، دست خدا همواره روي سرمان باشد و اگر پروردگار عالم، آني ما را به خود ما واگذارد، بيچاره‌ايم.

ــ چه بايد كرد كه پروردگار عالم ما را به خودمان وانگذارد تا مخصوصاً در آن جهاد اكبر مغلوب نشويم؟ و چه بايد كرد كه در آن مبارزه پيروز شويم؟ گفتم كه قرآن مي‌فرمايد: «واستعينوا بالصبر و الصلوه» به دو چيز اهميت بدهيد. واستعينوا بالصبر و الصلوه يعني اگر مي‌خواهي كه در آن ميدان پيروز شوي، بايد نيرو از خارج بيايد. قرآن شريف در اين آيه مي‌فرمايد: «دو چيز است، اول صبر، دوم نماز».

کتاب جهاد با نفس، جلد اول، بخشی از گفتار پنجم.

آخرین ویرایش
در 1395/4/1 09:17

نشریه امان