نشریه امان

چه ویژگی‌هایی در «دانشنامه امام مهدی علیه‌السلام» وجود داشت که به عنوان منبع مطالعاتی آزمون، معرفی شد.
در حوزه مهدویت فعالیت‌های زیادی انجام شده اما فعالیت‌هایی که به طور منسجم و دارای ویژگی‌های خاص باشند، کمتر به چشم می‌خورد. دانشنامه امام مهدی علیهالسلام سه ویژگی مهم دارد که باعث برجستگی این کتاب نسبت به سایر کتب موجود در این حوزه است. اول اینکه کتاب جامعی است؛ از این حیث که تقریباً تمام روایت‌هایی که در حوزه مهدویت چه در میان شیعه و چه در میان اهل سنت از زبان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و اهل‌بیت علیهم‌السلام آورده شده را در خود جمع کرده است. ویژگی دیگر آن، وجود ترجمه عبارات عربی است که کار را هم برای عموم مخاطبان و هم برای اهل تحقیق، روان نموده و سومین مورد، وجود مقالات ارزشمند و تحقیقی در کنار روایت‌های مطرح شده می‌باشد که ارزش این اثر را چند برابر کرده است. همچنین اینکه این اثر مورد تأیید علما و فضلای متعددی قرار گرفته است، نکته قابل‌توجه و حائز اهمیتی است.

متن ارایه شده به عنوان منبع آزمون، بر چه اساسی از محتوای دانشنامه انتخاب و تلخیص شد؟
گردآوری محتوای یک مجموعه حجیم ده جلدی در ۴۰۰ صفحه کار بسیار مشکلی است. البته در حقیقت، ما آن را تلخیص نکردیم بلکه تنها بخش‌هایی را انتخاب و برای مطالعه و آمادگی برای آزمون، تعیین نمودیم. به جرأت می‌توان گفت که 90 درصد شرکت‌کنندگان در آزمون، دارای تحصیلات حوزوی و دانشگاهی بودند و ما با توجه به مخاطب‌شناسی که در این زمی‌نه انجام داده بودیم، این منبع را تدوین و ارایه نمودیم. بنابراین اصلی‌ترین مؤلفه در تدوین منبع آزمون، بحث سطح تحصیلات مخاطبان و رعایت سطح عمومی‌ آزمون بود.

در طراحی پرسش‌های آزمون، بیشتر به چه عواملی توجه داشتید؟
پرسش‌های آزمون، با توجه به منبعی که در اختیار گذاشته شده بود و متناسب با سطح تحصیلات شرکت‌کننده‌ها و اهمی‌ت و اولویت بخش‌های کتاب، انتخاب شد. همچنین، تعداد سؤالات، مبتنی بر حجم اطلاعات ارائه‌شده در هر فصل در نظر گرفته شده بود. از نظر نوع سؤال نیز سعی شده بود که عمده پرسش‌ها به شکل محتوایی و مفهومی‌ طرح شود؛ یعنی فرد می‌بایست هم پرسش را درک می‌‌کرد و هم پاسخ را. به همی‌ن دلیل، سؤالات حفظی صرف و مواردی که نیاز به یادسپاری راویان حدیث، مؤلفان کتب و مواردی از این دست داشت، از میان سؤالات آزمون حذف شده بود.

فرایند طراحی سؤالات آزمون چگونه بود؟
ابتدا از چند تن از کارشناسان برای طرح سؤال و ثبت پرسش‌های پیشنهادی دعوت به عمل آمد و سپس از مجموع حدود 500 پرسش گردآوری‌شده، طی پنج مرحله پالایش، ویرایش و بازسازی، 110 پرسش نهایی آزمون انتخاب شد. در مرحله اول، کلیه پرسشها مطالعه شده و به لحاظ کیفیت سوال (اهمیت موضوع، ادبیات پرسش، هوشمندی در تعریف گزینه‌ها و...) رتبه‌بندی شدند. در مرحله دوم، پرسش‌هایی که هیچ‌یک از رتبه‌های مرحله قبل را دریافت نکرده بودند، جداسازی شدند. در مرحله سوم، پرسش‌های تکراری و مشابه مشخص شده و به یکدیگر مرتبط شدند. در مرحله چهارم، طبق رأی‌گیری صورت‌گرفته در می‌ان تیم کارشناسی، پرسش‌های نهایی از می‌ان پرسش‌های رتبه‌بندی شده انتخاب شدند. در مرحله پنجم، متن و گزینه‌های پرسش‌های نهایی با توجه به پرسش‌های مرتبط و مشابه، ویرایش شده و در نهایت، پرسشه‌ای قطعی آماده گردید.

محتوای منبع مطالعاتی آزمون تا چه اندازه با محتوای مخزن پرسش پورتال همسو بود؟
تنوع محتوایی که در منبع وجود داشت، بسیار بیشتر از مخزن پرسش ما بود؛ چرا که منبع، مجموعه ای از روایت‌هارا دربرگرفته بود و به طور طبیعی تنوع موضوعات و مضامین در روایات بسیار زیاد است. با این وجود می‌توانیم بگوییم که پاسخ تمام پرسش‌های ارسال شده برای پورتال، در منبع مطالعاتی وجود داشت و با استفاده از مخزن پرسش پورتال قابل پاسخگویی بود.

حرف ناگفته‌ای هم باقی مانده است؟
در مجموع اگر بخواهیم کار برگزاری آزمون را ارزیابی کنیم، با وجود اینکه کاملاً بر ضعف‌های آن واقف هستیم، به نظر می‌رسد کار مفید و مثبتی بوده است؛ چرا که هم کاملاً ابتکاری بود و هم اینکه به نوعی سازماندهی و انسجام در بین نیروهای علمی‌ و آموزشی عرصه مهدویت انجامید.

زهرا مرتضایی ـ سه ماه خواندن و پرسیدن