نشریه امان

بسیاری از توریست‌های خارجی با تصوری رویایی به پاریس می‌آیند؛ خیابان‌های رومانتیک، مغازه‌های خاطر‌ه‌انگیز و نقاشی و هنر و موسیقی اما وقتی به پاریس واقعی قدم می‌گذارند، آن را مکانی کاملاً متفاوت با آنچه در ذهن داشتند، می‌بینند. پاریس امروز، یک شهر پر از فقیر، پر از بی‌خانمان و پر از مهاجران غیرقانونی است. خیابان‌های کثیف و معتادان بی‌شماری که در پاریس امروز زندگی می‌کنند، سبب شد‌ه‌اند تا پدیده جدیدی متولد شود که به آن «سندروم پاریس» می‌گویند؛ فقر اقتصادی، تبعیض نژادی و وجود سرمایه‌های کلانی که در اختیار یک درصد از جامعه است، ناهنجاری‌های بسیاری را در پاریس و فرانسه امروز بر جا گذاشته است. ناهنجاری‌هایی که دولت‌های پیاپی فرانسه، از کنترل آن ناتوان به نظر می‌رسند و تن‌ها سعی می‌کنند، با تبلیغات آن را مهار کنند.ماجرای شارلی ابدو در چنین فضایی به وجود آمد؛ یک نشریه تقریباً تعطیل شده که روز‌های چهارشنبه با موضوع فکاهی و طنز در 30 هزار نسخه منتشر می‌شد و در پی راهی برای فرار از شرایط بد اقتصادی بود.
شارلی‌ابدو یک نشریه چپگرای فرانسوی است که اساس کار خود را بر کفرگویی و توهین به مقدسات قرار داده و این نکته از سیاست‌های اصلی این نشریه به شمار می‌رود. در واقع، اگر مطلبی کفر یا توهین به مقدسات دینی نباشد، شارلی ابدو اقدام به چاپ آن نمی‌کند و ضدمذهب و ضد دین بودن، شاخصه اصلی این نشریه است.
فرقی نمی‌کند؛ به همان اندازه که شارلی ابدو به اسلام و مسلمانان در فرانسه توهین می‌کند، سابق‌های طولانی در ضدیت با مسیح و مسیحیت نیز دارد. حتی نام اولیه آن «‌هاراکیری» (به معنای نوعی خودکشی مذهبی در زبان ژاپنی) بود که استعار‌های از حرکت گردانندگان آن به شمار می‌‌رفت؛ چرا که آن‌ها مسیر فعالیت خود در رابطه با توهین به ادیان را نوعی از خودکشی قلمداد می‌کردند.
در اواسط دهه شصت میلادی، یک بار این نشریه توسط دولت فرانسه به خاطر توهین به ارزش‌های ملی بسته شد. در اوایل دهه هفتاد نیز دوباره به دلیل توهین به شخص «شارل دوگل» بسته شد و اساساً نام نشریه، به همین خاطر به شارلی ابدو (با کنایه از شارل دوگل) تغییر کرد. در دهه هشتاد و نود، آنقدر روال نشریه ضعیف بود و خروجی آن از کیفیت پایین، رنج می‌برد که تقریباً تعطیل به حساب می‌آمد و دیگر کمتر کسی برای خریدن آن اقدام می‌کرد. این یکی از همان نکاتی است که امروزه بسیاری از منتقدان دولت فرانسه به آن اشاره می‌کنند؛ اینکه دولت، نشریه شارلی ابدو را به خاطر توهین به شارل دوگل تعطیل می‌کند اما وقتی می‌داند کاریکاتور‌های توهین‌آمیز آن نسبت به مسلمانان قرار است به چاپ برسد، هیچ واکنشی از خود نشان نمی‌دهد!
با این حال، از اواسط دهه نود، همزمان با از میان رفتن جنگ سرد و آغاز مواجه غرب و اروپا با اسلام، هیئت تحریریه جدیدی به شارلی ابدو قدم گذاشت. این رویداد، رویکرد نشریه را به سمت اسلام‌ستیزی و اسلام‌هراسی معطوف کرد. رویه جدید شارلی ابدو آنقدر شدت یافت که حتی نشریات معتبری همچون اشپیگل نیز حرکت‌های مشکوک آن در مواجهه با مسلمانان را افشا و محکوم می‌کردند. البته این همه ماجرا نبود.
در تاریخ 7 ژانویه 2015 حمل‌های مسلحانه و مرگبار به دفتر مجله رخ داد. مقام‌های قضایی فرانسه اعلام کردند این حمله دست کم 12 کشته و حدود 10 زخمی‌ بر جای گذاشت. به گزارش خبرگزاری فرانسه دو نفر کشته‌شدگان از مأموران پلیس بوده و چهار نفر از کاریکاتوریست‌های مطرح فرانسوی از جمله سردبیر هفته‌نامه نیز در میان قربانیان بودند. دو مرد با نقاب‌های سیاه و کلاشنیکف به دفتر مجله در پاریس، پایتخت فرانسه حمله کرده و به افراد تیراندازی کرده، سپس از محل گریخته و در حال فرار هم همچنان مشغول تیراندازی بودند. کلیپ‌های تصویری آماتوری که از این حمله گرفته شد نیز در اینترنت منتشر گردید. پلیس اعلام کرد مهاجمان جلسه شورای سردبیری شارلی ابدو را هدف قرار داده بودند و هنگام خروج فریاد می‌زدند: «الله اکبر» و می‌گفتند «انتقام پیامبر» را گرفته‌اند. در این ماجرا، مهاجمان پس از دو روز، در درگیری با پلیس کشته شدند.
چند روز پس از این واقعه، چاپ یک کاریکاتور از ابوبکر البغدادی (رهبر داعش) در شارلی ابدو، به عنوان دلیل حمله به دفتر این نشریه اعلام شد. اگرچه شارلی ابدو در اقدامی‌ جسارت آمیز بر روی جلد خود کاریکاتور توهین‌آمیزی نسبت به پیامبر اسلام را نیز به چاپ رسانده بود. شریف کواشی (عامل اصلی این رویداد) به یک تلویزیون فرانسوی گفته بود که القاعده یمن از آن‌ها حمایت می‌کند و امیدی کولی‌بالی (عامل دیگر این رویداد) که به یک سوپرمارکت یهودی حمله کرد، مدعی شده بود که به گروه داعش وابسته است و این حمله از قبل هماهنگ شده بود.
چند روز بعد، القاعده یمن رسماً مسئولیت این حمله را به عهده گرفت.
طولی نکشید که مسلمانان در سراسر جهان، ضمن ابراز انزجار نسبت به توهین به پیامبر خدا، از بروز کشتار در دفتر نشریه ابراز تأسف کردند.
یک روز بعد از این اتفاق در روز پنجشنبه، در فرانسه عزای عمومی‌ اعلام شد و اجتماعات فراوانی شکل گرفت و حتی یک راهپیمایی با حضور سران کشور‌های اروپایی ترتیب داده شد؛ چیزی که به طرز غیرقابل‌باوری عجیب به نظر می‌رسید: دولت فرانسه که طبق قانون می‌توانست قبل از وقوع فاجعه توهین به پیامبر و سپس حمله به دفتر نشریه، جلوی آن را بگیرد، اکنون به صحن‌هارایی روی آورده بود. با توجه به قانون مصوب پارلمان فرانسه، دولت می‌تواند به صورت موقت، جلوی چاپ کتاب و نشریات را در صورتی که موجب بر هم‌خوردن نظم و ایجاد شرایط اضطراری در جامعه شوند بگیرد اما در این مورد، هیچ اقدامی‌ صورت نگرفت. اگرچه پیش از این، در برخورد با کتاب‌هایی که در مورد نقد هولوکاست نوشته می‌شد، این قانون اعمال می‌شد و به دلیل خشم احتمالی یهودیان از چاپ این آثار جلوگیری به عمل می‌آمد.
در این میان، اصرار نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی برای حضور در راهپیمایی اعتراضی به کشتار پاریس، با واکنش‌های بسیاری همراه بود که حتی تا تمسخر این راهپیمایی پیش رفت؛ حضور نماینده یک دولت جنایتکار که سابقه طولانی در کشتن خبرنگاران دارد و تا همین چند ماه قبل، در حال ریختن بمب و موشک بر روی سر زنان و کودکان غزه بود، آن هم در یک راهپیمایی صحنه‌پردازیشده که بعد‌ها معلوم شد مسیر حرکت سران اروپایی از سایر راهپیمایان جدا بوده و تمام عکس‌ها فقط صف اول آن را منعکس کرده بودند، از حاشیه‌های جالب این رویداد بود.
یک هفته پس از حادثه کشتار در دفتر شارلی ابدو، همه‌چیز فاش شد. در شماره بعدی نشریه که این بار در سه میلیون نسخه منتشر و به ۱۶ زبان ترجمه می‌شد، کارتون دیگری از شخصیت پیامبر چاپ شد که در زیر عنوان «بخشودگی برای همه»، عبارت «من شارلی هستم» را منعکس می‌کرد. این حرکت که با واکنش‌های منفی مسلمانان روبرو شد، رقم انتشار نشریه را به حدود 8 میلیون نسخه رساند. بازار نشریه شارلی ابدو دیگر گرم شده بود و شاید به همین دلیل بود که بعد از چاپ این شماره، دستاندرکاران آن اعلام کردند که به تعطیلات دسته‌جمعی می‌روند تا دلار‌های به دست آمده را به بهترین شیوه ممکن، خرج کنند.
تکرار توهین به پیامبر اسلام در رسانه‌های اروپایی، علاوه بر نمایش دوباره هراس از گسترش اسلام، نتایج غیرقابل پیش‌بینی دیگری هم خواهد
داشت؛ شاید یکی از آن‌ها این باشد که ذهن جوانان اروپا با این پرسش که «محمد کیست و اسلام چیست؟» بیشتر درگیر شود!

صبا مقدمی‌فر ـ دوماهنامه امان شماره 51