نیمه شعبان، شب بسیار مبارکی است. این شب، شبی است که خداوند متعال، آن را برای اهل‌بیت قرار داده؛ آن گونه که شب قدر را برای پیامبر صلی الله علیه و آله قرار داده است.
اعمال شب نیمه شعبان
برای این شب، چند عمل است:
اول غسل؛ که طبق روایتی از امام صادق علیه السلام سبب کم شدن گناهان معرفی شده است.
دوم احیاء این شب به نماز، دعا و استغفار. رسول اکرم صلی‌الله علیه‌وآله می‌فرماید: «من احیا لیله العید و لیله النّصف من شعبان لم یمت قلبه یوم تموت القلوب [2]؛ هر کس شب عید و شب نیمه شعبان را با عبادت زنده بدارد، در روزی که همه قلب‌ها بمیرند، قلب او نخواهد مرد.»
امام علی علیه السلام نیز در فضیلت نیمه شعبان می‌فرماید: «یعجبنی ان یفرغ الرجل نفسه فی السنه اربع لیال لیله الفطر و لیله الاضحی و لیله النصف من شعبان و اوّل لیله من رجب[3]؛ در شگفتم از کسی که این چهار شب از سال را به بیهودگی بگذارند: شب عید فطر، شب عید قربان، شب نیمه‌شعبان و اولین شب از ماه رجب».
سوم زیارت امام حسین علیه‌السلام؛ که در این شب، از افضل اعمال است. امام صادق علیه السلام فرمود: «هر کس دوست دارد یکصد و بیست و چهار هزار پیغمبر با او مصافحه کنند، در نیمه شعبان، قبر امام حسین علیه السلام را زیارت کند؛ زیرا ارواح پیامبران به اذن خدا در این شب به زیارت قبر آن حضرت می‌روند.»
چهارم قرائت صلوات هر روز ماه شعبان.
پنجم قرائت دعای کمیل.[4]
ششم ذکر صد مرتبه سبحان الله، صد مرتبه الحمدلله، صد مرتبه الله اکبر و صد مرتبه لااله الا الله.
هفتم: خواندن نماز جعفر طیار.[5]
هشتم: خواندن نماز شب نیمه شعبان، که چهار رکعت است، به دو سلام و در هر رکعت، یک‌بار حمد و صد بار سوره توحید.[6]
احکام جشن‌های نیمه شعبان
مهمترین آداب شادی، تعادل و میانه روی است؛ یعنی آدمی، نه باید مجسمه غم باشد و نه آن چنان بی‌درد که فقط به فکر شادی خود باشد و از غم دیگران چشم ببندد. مجلس عزا، جای خود را دارد و مجلس شادی، جای خود را؛ و دلیلی ندارد که ما شادی‌ها را تبدیل به عزا کنیم و این ذهنیت را در نسل جوان جامعه ایجاد نمائیم که «دین» مساوی است با غم و اندوه.
البته شادی، شرایط و آدابی دارد که در ذیل، به برخی از آنها اشاره می‌شود:
الف) مجالس شادی، همراه با گناه نباشد. امام صادق علیه السلام فرمود: «لاتسخطوا الله برضا أحد من خلقه و لاتتقربوا إلی أحد من الخلق بتباعد من الله[7]؛ به خاطر رضایت و خشنودی احدی از مردم خداوند را به غضب نیاورید و به وسیله دوری از خدا به مردم نزدیک نشوید».
ب) شادی، با اذیت و آزار همراه نباشد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «من اذی مؤمناً فقد اذانی[8]؛ کسی که مؤمنی را آزار دهد، مرا آزار داده است».
ج) همراه با خوانندگی و نوازندگی مجالس عیاشی (لهو) نباشد. از مراجع بزرگوار درباره شادی و کف زدن در جشن میلاد اهل بیت پرسیده شده که جواب آنها به این نحو است:
آیت‌الله خامنه‌ای: کف زدن به نحو متعارف در مجالس جشن و سرور، اشکال ندارد؛ ولی در مراسم مذهبی موالید اهل‌بیت مناسب است به جای کف زدن به ذکر صلوات و تکبیر، فضای مجلس را عطر آگین سازند.
آیت‌الله بهجت: اگر در حد لهو نباشد و بی‌احترامی هم نشود، مانع ندارد و اِلا باید پرهیز شود.
آیت‌الله تبریزی: مناسب با مجالس مذکور، تکبیر و صلوات و مانند اینهاست.
آیت‌الله فاضل: در غیر از مساجد و حسینیه‌ها مانعی ندارد.
آیت‌الله مکارم: کف زدن مانعی ندارد؛ اما در مساجد و حسینیه‌ها ترک شود.[9]
هم‌چنین، پرسیده شده است که: اخیراً در میلاد ائمه معصومین یا مناسبت‌های دیگر، تحت عنوان اجرای موسیقی سنتی، کنسرت‌های موسیقی برپا می‌کنند. رواج این‌گونه حرکات از سوی هر گروه و نهاد در فرهنگ‌سراها یا مساجد و حسینیه‌ها چه صورت دارد و آیا اساساً با توجه به سیره ائمه معصومین می‌توان به نام اهل‌بیت به چنین اقداماتی دست زد؟
آیت‌الله خامنه‌ای: هرگونه خوانندگی و نوازندگی که متناسب با مجالس عیش و نوش و خوشگذرانی باشد، جایز نیست و از هر کاری که با شئونات مساجد و حسینیه‌ها سازگار نباشد، باید اجتناب کرد.
آیت‌الله فاضل: به طور کلی، هر امری که هتک و بی احترامی به ائمه اطهار تلقی شود، جایز نیست و ظاهراً مجموع این اعمال، عرفاً هتک محسوب می‌شود.
آیت‌الله بهجت: برپایی و شرکت در این مجالس، حرام است.
آیت‌الله تبریزی: اجرای موسیقی در مجالس معصومین مطلقاً جایز نیست و نواختن موسیقی لهوی و گوش دادن آن، هر چند در غیر مجالس معصومین باشد، حرام است و بین انواع موسیقی لهوی، فرقی در حرمت نیست.
آیت‌الله مکارم: کلیه صداها و آهنگ‌هایی که مناسب مجالس لهو و فساد است، حرام است.[10]
سئوال دیگر این است که: آیا می‌توان در ولادت امامان معصوم در مسجد، آهنگ مذهبی و غیر حرام گذاشت؟ دست زدن همراه با مداحی در مجالس شادی ائمه معصومین و روزهای تولد آنها از نظر شرعی چه حکمی دارد؟
آیت‌الله مکارم: گذاشتن آهنگ مذهبی در مساجد و حسینیه‌ها مناسب نیست. از آن اجتناب کنید.[11] دست زدن اگر با امور حرام مقرون نباشد، حرام نیست ولی در مساجد و حسینه‌ها از آن پرهیز کنید.[12]
ج) همراه با لهو (خوانندگی و نوازندگی مجالس عیّاشی) نباشد.
برخی دیگر از بایدها و نبایدهای جشن و شادی عبارتند از:
برگزاری مراسم جشن و حضور در آن، همراه با اخلاص و نیت پاک. عدم استفاده از امکانات و پول‌های حرام. خودداری از انگیزه‌ها و اخلاق ناپسند مثل تفاخر و ریا. رعایت آموزه‌های دینی و اخلاقی مانند حفظ حجاب، عدم اختلاط زن و مرد و عدم اسراف. پرهیز از نصب تصاویر نامناسب و غیره. دوری از نواختن و پخش آهنگ‌ها و اشعار مسأله دار. رعایت نکات ایمنی و بهداشتی. حفظ نظافت و زیبایی فضای شهر و محیط زندگی. خاموش کردن چراغ‌های روشنایی به هنگام روز و جلوگیری از اسراف. پیشگیری از مسدود شدن کوچه و خیایابان‌ها و روان سازی ترافیک. برنامه ریزی و هدایت مراسم اعیاد اسلامی در جهت تقویت معرفت دینی و محبت اولیای الهی (تغذیه معنوی).
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. مفاتیح نوین، ص650.
2. وسائل الشیعه، ج7، ص478، ح9903.
3. همان، ج8، ص109، ح10189.
4. فرهنگ فقه، ج3، ص626.
5. عروه الوثقی، ج3، ص405.
6. جامع عباسی، ص200، انتشارات اسلامی.
7. بحارالانوار، ج68، ص77.
8. بحارالانوار، ج64، ص 72.
9. مسائل جدید، ج1، ص167.
10. مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید، ج2، ص36و37.
11. استفتائات جدید، ج2، ص705.
12. استفتائات جدید، ج1، ص149؛ آموزش فقه، فلاح زاده، ص423.
دریافت ویژه نامه پس از ثبت‌نام و ورود امکان‌پذیر است!
حجت‌الاسلام والمسلمین محمود اکبری ـ دوماهنامه امان شماره 30
