ممارست، تمرین و تکرار و انجام عبادات با حضور قلب، رفته، احساس ترک گناه را در انسان ایجاد می‌کند که کلید سعادت دنیا و آخرت است و هر چه آن عمل بیشتر شود، نور این احساس و ادراک در قلب، قوی‌تر می‌شود تا جایی‌که حتی اجازه فکر گناه را به انسان نمی‌دهد؛ چه رسد به ارتکاب آن.
از منظر آیات و روایات، بهترین راه ترک گناه، ذکر و تذکر، شمرده شده است؛ یاد خدا، یاد امام زمان(عج)، یاد مرگ و... که البته منشأ همه آنها هم یاد خداست.
ممکن است کسی بگوید: «من به یاد خدا و امام عصر(عج) هستم، اما باز هم گناه می‌کنم؛ مثلاً وقتی وارد سایت‌های غیر اخلاقی می‌شوم، با وجود آن که می‌دانم امام زمان(عج) مرا می‌بیند، اما باز هم نمی‌توانم از دیدن یا شنیدن آنچه که مورد رضایت ایشان نیست، خودداری کنم». در پاسخ باید گفت: درکنار چنین ذکری، امکان گناه هست؛ چون این یاد و تذکر، یاد ذهنی و تذکر عقلی است؛ ولی در قرآن کریم1 و روایات معصومین، جایگاه یاد خدای سبحان، قلب معرفی شده است: «القلب حرم الله... و لکن رأته القلوب بحقائق الایمان».2
یاد ذهنی و تذکر عقلی در کنار هزاران تصور ذهنی دیگر است. وقتی تصور ذهنی نسبت به گناهی در انسان به وجود آمد، اگرچه تصور حضور خدا یا توجه امام زمان(عج) به این گناه هم موجود باشد، منتهی از تصور گناه، شوقی در قلب ایجاد می‌شود و انسان، لذت و مزه گناه را می‌چشد و آن را باور می‌کند. اما یاد امام عصر(عج) در ما پایگاه قلبی ندارد و قلب، ادراکی نسبت به این تصور ذهنی و یاد عقلی نمی‌کند. بنابراین غلبه با گناه است. مثل تصور خواب و تصور مرگ؛ آدمی، خواب را دوست دارد، اما از مرگ می‌ترسد. زیرا لذت اولی از ذهن به کام قلب رسیده است.
آیا تا به حال از خود پرسیده‌ایم که چرا یک مرده‌شور (غَسّال) از مرده نمی‌ترسد، اما ما می‌ترسیم؟ جواب روشن است؛ چون قلب کسی که کارش غسل مرده‌هاست، باور کرده که این موجود، واقعاً مرده است؛ در حالی که قلب‌های ما مرده بودن آن انسان را باور نکرده و آن موضوع در حدّ یک تصور ذهنی و باور عقلی، باقی مانده است.
نتیجه اینکه یاد خدا و امام زمان(عج) یک حس قلبی است و باید از حالت تذکر ذهنی به یاد قلبی برسد. مرکز محبت و علاقه و عشق، قلب است. بنابراین، تذکری باعث ترک گناه می‌شود که یادش در قلب، ادراک شود؛ نه اینکه فقط، عقلاً، اشراف امام بر اعمال خود را باور داشته باشیم.
حال باید بدانیم راه تحصیل چنین باوری چگونه است؟ در پاسخ باید گفت: یگانه راه تحصیل چنین حس و باوری، فقط «تقوا» است؛ تقوای جامع؛ تقوایی که لابه لای آن، گناه نباشد. عجیب است که ترک گناه باعث بیداری قلب است و از طرفی تا قلب انسان بیدار نشود توان غلبه بر ترک گناه را ندارد. این‌گونه است که علمای اخلاق می‌فرمایند: ابتدای مجاهده با نفس، همراه با سختی و رنج و تلخی است و برای ترک گناه، چاره‌ای نیست. باید از همین یاد ذهنی خدا و تذکر عقلی حضور امام زمان(عج) استفاده کرد. آری! برای ارتباط با امام زمان(عج) که سعادتی عظیم است، باید این گام را برداشت؛ هر چند که با سختی و تلخی همراه است. در این صورت، اگر احیاناً گناه بر ما پیروز شد، دریچه توبه و استغفار باز است.
نکته مهم این است که تکرار عمل، کار را آسان می‌کند.
ممارست، تمرین و تکرار و انجام عبادات با حضور قلب، رفته، احساس ترک گناه را در انسان ایجاد می‌کند که کلید سعادت دنیا3 و آخرت است و هر چه آن عمل بیشتر شود، نور این احساس و ادراک در قلب، قوی‌تر می‌شود تا جایی‌که حتی اجازه فکر گناه را به انسان نمی‌دهد؛ چه رسد به ارتکاب آن. یعنی همان طور که قبلاً شوق گناه داشت، امروز از گناه متنفر است. لذا از این پس، از دعا و عبادت و نیایش، خسته نمی‌شود.
اکنون بر ما منتظران قدوم پر برکت امام زمان(عج)، واجب است که با توکل به خدای کریم و توسل به امام عصر(عج)، رنج و دشواری و تلخی ابتدایی قدم اول را به جان بخریم تا قلب اصلاح شود؛ که رستگاری در آن است. یادمان باشد که رنج و تلخی این راه، موقتی است و به قول آیت الله العظمی بهجت: «راه قرب خدا ـ شکر مُنعِم ـ به طاعت اوست و مشقت آن، ابتدایی است. چیزی نمی‌گذرد که برای طالبین قرب او، از هر حلاوتی شیرین‌تر می‌شود».4
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. سوره حج/46، سوره کهف/29، سوره زمر/23 و... .
2. ضمیر در «رأته» به خدا بر می‌گردد. نهج‌البلاغه، خ179، الاحتجاج، ج2.
3. این کار، در دنیا باعث می‌شود که آدمی، بلاها و مصائب را خیلی راحت‌تر تحمل، و با آسایش و آرامش و لذت، زندگی کند.
4. به سوی محبوب.
حجت سنایی ـ دوماهنامه امان شماره 30
