در قرآن، افرادی همانند فرعون، قارون، ابولهب و امّت‌هایی هم‌چون قوم عاد، ثمود و بنی‌اسرائیل، به عنوان غضب‌شدگان معرفی شده‌اند. در آیات متعددی از قرآن، ویژگی‌های گمراهان و غضب شدگان و مصادیق آنها بیان شده است؛
[خداوندا! ما را به] راه کسانی که آنها را مشمول نعمت خود ساختی [هدایت کن] نه غضب شدگان و گمراهان!
در قرآن، افرادی همانند فرعون، قارون، ابولهب و امّت‌هایی هم‌چون قوم عاد، ثمود و بنی‌اسرائیل، به عنوان غضب‌شدگان معرفی شده‌اند. در آیات متعددی از قرآن، ویژگی‌های گمراهان و غضب شدگان و مصادیق آنها بیان شده است؛ از جمله:
* منافقان و مشرکان و بدگمانان به خداوند1
* کافران به آیات الهی و قاتلان انبیای عظام2
* اهل کتاب که در برابر دعوت به حقّ سرکشی کرده‌اند3
* فراریان از جهاد4
* پذیرندگان و جایگزین کنندگان کفر با ایمان5
* پذیرندگان ولایت دشمنان خدا و دوستداران رابطه با دشمنان خدا.6
بنی اسرائیل ـ که داستان زندگی و تمدّن آنها در قرآن بیان شده است ـ زمانی بر مردم روزگار خویش برتری داشتند: « فَضَّلْتُكُمْ عَلَی الْعَالَمِینَ »؛7 لیکن بعد از این فضیلت و برتری، به خاطر کردار و رفتار خودشان، دچار قهر و غضب خداوند شدند: «وَبَآؤُوْاْ بِغَضَبٍ مِّنَ اللهِ».8این تغییر سرنوشت، به علت تغییر در رفتار و کردار آنان بوده است: «إِنَّ اللهَ لاَ یغَیرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یغَیرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ».9
دانشمندان یهود، دستورات و قوانین آسمانی تورات را تحریف کردند: «یحَرِّفُونَ الْكَلِمَ»10 و تجار و ثروتمندان آنان نیز به ربا و حرام خواری و رفاه طلبی روی آوردند: «وَأَخْذِهِمُ الرِّبَا»11 و عموم مردم نیز در برابر دعوت به جهاد و مبارزه، از روی تن پروری و ترس، از رفتن به جبهه نبرد و ورود به سرزمین مقدس، سر باز زدند: «فَاذْهَبْ أَنتَ وَرَبُّكَ فَقَاتِلا إِنَّا هَاهُنَا قَاعِدُونَ»12 به خاطر این انحرافات، خدا آنان را از اوج عزت و فضیلت، به نهایت ذلت و سرافکندگی مبتلا ساخت.
ما در هر نماز، از خداوند می‌خواهیم که ما را مانند غضب شدگان قرار ندهد؛ یعنی نه اهل تحریف آیات، نه اهل ربا و نه اهل فرار از جهاد. همچنین می‌خواهیم که همانند گمراهان نباشیم؛ آنان که حق را رها کرده و به سراغ باطل می‌روند و در دین و باور خود، غلوّ و افراط کرده یا از هوا و هوس خود یا دیگران پیروی می‌کنند: «قل یا أهل الکتاب لاتغلوا فی دینکم غیر الحقّ و لاتتّبعوا أهواء قوم قد ضلّوا من قبل و أضلُّوا کثیراً و ضلّوا عَن سواء السّبیل؛ بگو: ای اهل کتاب! در دینتان به ناحق غلوّ نکنید و به دنبال خواهش‌های گمراهان پیش از خود نروید، که آنان افراد زیادی را گمراه کرده و از راه راست گمراه شده‌اند.»13
انسان در این سوره، عشق و علاقه و تولّای خود را به انبیا، شهدا صالحان و راه آنان اظهار و ابراز داشته و از مغضوبان و گمراهان تاریخ نیز برائت و دوری می‌جوید و این مصداق تولّی و تبرّی است.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1. سوره نسا/116، سوره فتح/6.
2. سوره بقره/61.
3. سوره آل‌عمران/110-112.
4. سوره انفال/16.
5. سوره بقره/108، سوره نحل/106.
6. سوره ممتحنه/1.
7. سوره بقره/47.
8. همان/61.
9. سوره رعد/11
10. سوره نساء/46.
11. همان/161.
12. سوره مائده/24.
13. همان/77.
حجت‌الاسلام والمسلمین محسن قرائتی ـ دوماهنامه امان شماره 32
