نشریه امان

بعضی‌ها بهترین عشق دنیا نصیبشان شده و هر روز را با یاد و نام او شروع می‌ کنند. این شروع که نوعی نیایش و سرود صبحگاهی عاشقان امام مهدی عجل‌الله ‌تعالی ‌فرجه است، به «دعای عهد» مشهور است که از امام صادق علیه السلام روایت شده است.
یکی از نزدیکان امام خمینی(ره) می‌گوید: «یکی از چیزهایی که امام در روزهای آخر به من توصیه می‌‌کردند، خواندن دعای عهد بود. ایشان می‌‌گفتند: صبح‌ها سعی کن این دعا را بخوانی؛ چون در سرنوشت دخالت دارد. این نوشتار برای آشنایی با فرازها و مضامین بلند دعای عهد سامان یافته است.
یکی از دغدغه های جدی منتظران این است که زندگیشان رنگ و بوی زندگی مهدوی بگیرد و همیشه به دنبال این هستند که بدانند زندگی مهدوی چه نوع زندگی‌ای است؟ بهترین مسیر زندگی مهدوی در دعای عهد ترسیم شده است. در دعای عهد، فضیلت‌های مختلفی وجود دارد و ابعاد گوناگون زندگی مهدوی رقم خورده است و در حقیقت خواندن این دعا توفیق یاری حضرت را فراهم می‌کند.
نخستین مسیری را که این دعا برای زندگی رقم می‌زند، خداشناسی است، زیرا شروع این دعا با اوصاف خداست. کسی که می‌خواهد امام زمانش را بشناسد، اول باید خدا را بشناسد. در دوران غیبت نیز سفارش شده که دعای «اللهم عرفنی نفسک...؛ خدایا خودت را به من بشناسان که اگر تو را نشناسم پیامبرت را نمی شناسم و اگر پیامبر را نشناسم حجتت را نمی شناسم و اگر حجت خدا را نشناسم از دین گمراه می شوم» را زیاد بخوانید.
خداشناسی، مقدمه امام شناسی است. انسانی که به دنبال امام عصر(عج) است باید انسانی توحیدی و خداشناس باشد. در ابتدای دعای عهد شانزده وصف از اوصاف خدا بیان ‌می‌شود: پروردگار نور عظیم، پروردگار کرسی بلند، پروردگار دریای جوشان، پروردگار سایه و آفتاب داغ، فرو فرستنده تورات و انجیل و زبور و قرآن عظیم، پروردگار فرشتگان مقرب و پیامبران خدا، اینها از جمله اوصافی است که برای خداوند در این دعا آمده است.
در بخش دوم دعای عهد وارد مرحله درود و سلام به امام می‌شویم. در این بخش از دعا می‌خوانیم: «اللهم بلغ مولانا الامام المهدی القائم بامرک...؛ خدایا برسان مولای ما را، آن امام راهنمای راه یافته و قیام کننده به فرمان تو که درود خدا بر او و پدران پاکش باد.»
کسی که هر صبحگاه این جمله را به امامش بگوید، حرکتش تا شب جهت دار می‌شود. در این دعا به امام می‌گوییم که تو پیشوای منی. یعنی در هر قدم باید بنگریم که امام چه گفته و چه چیز مورد رضای امام عصر(عج) است. امام زمان(عج) هادی و هدایت کننده است و علاوه بر این‌که دغدغه هدایت ما را دارد، خودش هدایت شده است.
دعای عهد به منتظران، افق جهانی می‌بخشد. در این دعا می خوانیم: «صلوات الله علیه و علی آبائه الطاهرین عن جمیع المؤمنین و المؤمنات فی مشارق الارض و مغاربها...؛ درودهای خداوند بر او و پدران پاکش باد از طرف همه مردان و زنان با ایمان در مشرق‌های زمین و مغرب‌های هموار آن....» منتظران با قرائت این دعا در ابتدای صبح از طرف همه مؤمنان سراسر جهان به امام خود سلام می‌دهند. این فراز از دعا نشان می‌دهد که دغدغه شخصی داشتن و امام را تنها برای خود خواستن، غلط است. منتظر واقعی دغدغه جهانی دارد. چنین انتظاری انتظار مثبت و پویاست.
این انتظار، همان انتظاری است که امام خمینی و بزرگان ما دغدغه آن را داشتند. چون امام خمینی(ره) هر روز صبح دعای عهد می‌خوانده و با فرازهای این دعا پیوند داشتند، می‌دانستند که باید جهانی بنگرند و زمینه ساز ظهور مصلح جهانی باشند. امام راحل وقتی انقلاب کردند فقط به ایران فکر نکردند، بلکه تأکید داشتند که باید برای دنیا بستر سازی شود.
سلام به امام زمان(عج) در این دعا از حیث کمیت، جهانی و از حیث کیفیت به اندازه عرش خداست. کیفیت سلام به امام در این دعا بلند نظری منتظر را می‌رساند. انسان منتظر، بلند نظر است و اندیشه صلح جهانی دارد و وقتی خواسته‌ای هم دارد، با نگاهی عمیق و طولانی، آن را مطرح می‌کند. برخی امام را فقط برای رفع مشکلات خود طلب می‌کنند، اما منتظران واقعی، دغدغه جهانی دارند و هنگامی که مشکلی مثلاً در غزه و لبنان اتفاق می‌افتد، نگران می‌شوند.
عهد و پیمان و میثاق با امام عصر(عج) از دیگر مضامین این دعاست. عهد در زندگی منتظر، باید همیشگی باشد. وقتی زندگی بر مبنای انتظار شکل گرفت، عهد دائمی و همیشگی می‌شود. منتظر واقعی هرگز از عهدش با امام خود رویگردان نمی‌گردد. قرائت صبحگاهی این دعا موجب می‌شود که فراموش نکنیم پیش از هر کس با امام خود عهد بستیم و اولویت عهد با امام را بر همه پیمان‌ها حفظ کنیم، چرا که:
رسم عاشق نیست با یک دل دو دلبر داشتن
یا ز جانان یا ز جان باید دل برداشتن

مردم بصره خدمت امام رضا علیه السلام رسیدند و از یونس بن عبدالرحمن گله کردند. یونس ناراحت شد. امام رضا علیه السلام به یونس فرمودند: «ای یونس وقتی امام تو از تو راضی است چه کار داری مردم چه می‌گویند.» عهد با امام زمان(عج) یعنی زندگی بر اساس رضایت حضرت مهدی(عج). کسی که دست بیعت با امام زمان(عج) می‌دهد، فقط رضایت حضرت را در نظر می‌گیرد نه کس دیگری را. بنابراین عمل بر اساس دغدغه و خواسته امام باید اولویت منتظران باشد.
در آموزه‌های دینی سفارش شده که انسان بعد از اقامه نماز و برقراری ارتباط با خدا و قبل از برقراری ارتباط با دیگران، دعای عهد را قرائت کند و با امام خود عهد ببندد. انسان مؤمن قبل از این‌که از کسی انرژی بگیرد، باید هر صبح از امامش انرژی کسب کند. علت این‌که سفارش شده این دعا به طور مداوم و هر صبح قرائت شود، چون تجدید عهد، مقدمه پایداری است. پیوسته جریان طاغوت و نفسانیات در حرکتند، پس هر مؤمن و منتظر نیز باید هر روز و هر صبح در تلاش و تکاپو باشد. همان طور که در دستورات ما سفارش شده که همواره باید نماز اقامه شده و ارتباط با خدا برقرار شود، پیوسته باید دعای عهد قرائت و تجدید عهد تکرار شود. در روایات نیز عمل مداوم به عمل کثیر ترجیح داده شده است.
در دعای عهد بعد از تجدید عهد با امام، هشت مقام را از خدا طلب می‌کنیم. در این فراز از دعا می‌خوانیم: «اللهم اجعلنی من انصاره و اعوانه و الذابین عنه و المسارعین الیه فی قضاء حوائجه والممتثلین لِأوامره و المحامین عنه و السابقین الی ارادته و المستشهدین بین یدیه؛ خدایا ما را قرار ده از یاران و کمک یارانش و دفاع کنندگان از او و شتابندگان به سوی او در برآوردن خواسته هایش و انجام دستورات و اوامرش و مدافعین از آن حضرت و پیشی گیرندگان به سوی خواسته‌اش و شهادت یافتگان پیش رویش.» در این دعا از خدا می‌خواهیم که برای دستیابی به آرمان‌های جهانی، یار امام زمان(عج) و کمک کار وی شویم و از آن حضرت دفاع کنیم، در انجام مقاصد و حوایج امام سرعت بگیریم، اوامر آن حضرت را گوش دهیم، از امام حمایت کنیم، به اراده امام زمان(عج) سبقت بگیریم و در رکاب امام به درجه رفیع شهات برسیم.
با این آموزه‌ها، زندگی منتظر باید بر مبنای یاری امام شکل بگیرد. به عنوان مثال کسی که می خواهد از امام حمایت کند، نخست باید اطلاعات مهدوی کافی داشته باشد تا بتواند شبهات مربوط به حضرت را پاسخگو باشد و از مقام ولایت حضرت دفاع کند. کسی که از خدا می‌خواهد حامی امام باشد، باید بداند دنیای غرب علیه مهدویت چه کرده و از امام ما چه چهره‌ای ساخته است و خودش به عنوان یک منتظر شیعه در برابر این اقدامات دشمنان چه کرده است.
بدون تردید حاجت امام زمان(عج) فرج گشایش جهانی، است. امام دغدغه ظهور دارد. ما باید به این نتیجه برسیم که فرج امام به دست ماست. امام از ما گله دارد که چرا برای ظهورش کاری نمی‌کنیم و به سمت ظهور قدمی برنمی داریم. حضرت مهدی(عج) هنگام تولد در سحرگاه نیمه شعبان در آغوش پدر این گونه دعا کردند: «خدایا! گشایش دوستان من در فرج من است، فرجم را نزدیک کن.» آن حضرت در غیبت صغری در کنار مسجد الحرام دست به دعا برداشتند و فرمودند: «خدایا! فرجم را نزدیک کن.» دغدغه ما نیز باید فرج و ظهور باشد. منتظر واقعی باید هر شب از خود بپرسد که آیا در راستای این دغدغه امام گام برداشته یا نه؟ و از وجود نورانی حضرت بپرسد که «اوفیتُ یا صاحب الزمان؟ یا صاحب الزمان! آیا به عهدم وفا کردم یا نه؟» شهدای کربلا نیز هنگام شهادت از امام حسین علیه السلام می پرسیدند که ای پسر رسول خدا! به عهدم وفا کردم یا نه؟
در بخشی از دعای عهد از خدا می‌خواهیم که اگر در طول زندگی ما ظهور رخ نداد و ما از دنیا رفتیم، هنگام ظهور، دوباره زنده شویم و به این دنیا برگردیم؛ «اللهم ان حال بینی و بینه الموت الذی جعلته علی عبادک حتما ً مقضیا ً فاخرجنی من قبری مؤتزرا ً کفنی شاهرا ً سیفی مجردا ً قناتی ملبیا ً دعوه الداعی فی الحاضر و البادی؛ خدایا اگر میان من و ظهور، مرگی که آن را بر بندگانت حتمی و مقرر فرموده‌ای حایل شد، پس از گورم بیرونم آر، کفن به خود پیچیده با شمشیر آخته و نیزه برهنه، پاسخگو به ندای آن دعوت کننده بزرگوار در شهر و بادیه باشم».
در رجعت، خوبان خوب و بدان بد به دنیا بر می‌گردند. کسی که این خواسته را در دعایش مطرح می‌کند، افق زندگی‌اش بر مبنای رجعت شکل می‌گیرد. منتظر واقعی که با افق رجعت زندگی می‌کند، خود را برای زندگی در رکاب حضرت و سایر اهل‌بیت علیهم السلام آماده می‌سازد تا امام، رهبری و او تبعیت کند. کسی که این مقامات عالی را از خدا بخواهد، شیدای ظهور می‌شود. در این مرحله است که به طور جدی برای فرج و ظهور امام دعا می‌کند و از خدا تعجیل در فرج را طلب می‌کند. برای عاشق ظهور شدن باید ظهور را بشناسیم. برای تربیت جامعه مهدوی، سیمای ظهور باید خوب به جامعه معرفی شود و ظهور حضرت یعنی آبادی زمین.
همان گونه که در فرازی از این دعا آمده است: «و اعمر اللهم به بلادک و احی به عبادک...؛ خدایا! به دست او آباد گردان شهرها و بلادت را و به وسیله او زنده گردان بندگانت را». آبادی زمین در یاد و ذکر خداست. زیبایی حکومت حضرت در این است که به خاطر خدا، خدا پرستیده شود، نه به خاطر بهشت و جهنم. زمان حکومت حضرت، زمان زندگی و حیات بندگان است. مقام معظم رهبری نیز در این زمینه فرمود: «ظهور یعنی شروع زندگی».
در بخش پایانی دعا نیز آمده است: «... فاظهر اللهم لنا ولیک و ابن بنت نبیک المسمی باسم رسولک...؛ پروردگارا آشکار کن برای ما نماینده‌ات را و فرزند دختر پیامبرت را که همنام رسول توست.» این مضامین، بیانگر آن است که حضرت با اوصاف پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ظهور می‌کند. آن حضرت سیمای پیامبر را دارد و رحمه للعالمین است. ایشان پناه بندگان مظلوم است. در حکومتش از مظلوم حمایت می‌کند و یار و یاور هر انسان مظلوم بی‌یاور می‌شود. و آن‌چه از احکام دین را که تعطیل شده، زنده و برپا می‌کند.
با آرزوی زندگی مهدوی، برای همه دوستداران حضرت مهدی(عج).

* . استاد و پژوهشگر مباحث مهدویت.

محمد صادق کفیل ـ دوماهنامه امان شماره 25