نشریه امان

در وجود ما منطقه‌ای بسیار وسیع به نام قلب وجود دارد که در نبرد با شیطان، سرنوشتمان به وضعیت و حالات آن بسته شده است، همان‌طور که در مسابقه فوتبال دروازه‌ مهم‌ترین مکانی است که سرنوشت یک تیم را مشخص می‌کند و به همین جهت علاوه بر این‌که همه اعضای یک تیم مراقبند که توپی وارد آن نشود، یک دروازه‌بان حراست این منطقه حساس را بر عهده دارد.
در مسابقه زندگی نیز پیروزی نصیب کسی است که از ورود هر گونه توپی که از طرف شیطان شوت شده است جلوگیری کند، چرا که در گزارش قرآن کریم از صحنه قیامت آمده است: «یوْمَ لَا ینفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ؛ روزی که مال و فرزندان نفعی برای انسان ندارند، مگر کسی که با قلبی سالم در محضر خدا، بیاید». بدیهی است که چنین ورود افتخار آمیزی در صحرای محشر جز با دروازه‌بانی قلب و حفظ آن از گناه و زشتی‌ها ممکن نیست.
تأثیر فوق‌العاده قلب بر زندگی و آینده انسان، به جایگاه بی‌بدیل آن باز می‌گردد، زیرا به نقل از امام صادق علیه السلام آمده است: «القلب حرم الله فلا تسکن حرم الله غیر الله؛ دل، حرم خداست، پس غیر از خدا را در حرم خدا سکونت مده». و انسان امانت‌دار این تحفه ارزشمند الهی است.
واژه معروف تقوا نیز همان حالت خویشتن‌داری و دیده‌بانی از دل است که بارها در قرآن و روایات کریم نام برده شده و این کتاب آسمانی و امامان معصوم، بیش از هر نکته دیگری به آن سفارش نموده‌اند. بی‌گمان روحیه تقوا و مراقبت از دل یک شبه نصیب انسان نمی‌شود، بلکه نیازمند تمرین و ممارست است، چنان‌که در بازی فوتبال نیز دروازه‌بانی پس از مدت‌ها تمرین، حرفه یک نفر قرار می‌گیرد.
اکنون با این توضیح باید گفت که ماه مبارک رمضان و روزه آن، بهترین فرصت تمرین برای دروازه‌بانی از قلب است، تا این ودیعه و امانت الهی از گزند شیطان در امان باشد، چنان‌که در قرآن کریم درباره علت تشریح روزه در ماه رمضان آمده است: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُواْ كُتِبَ عَلَیكُمُ الصِّیامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِینَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» این‌که در پایان آیه فرموده است: امید که تقوا پیشه شوید، اشاره به همان نکته و بهره‌گیری از این فرصت استثنایی برای تقویت پاسداری و دروازه‌بانی از دل هست، چنان‌که در معنای تقوا نیز گذشت.
اهمیت پرداختن به دل و کنترل ورودی‌ها و خروجی‌های آن، تا بدان حد است که وقتی در خطبه معروف شعبانیه، امیرالمؤمنین علیه السلام از رسول اکرم صلی الله علیه و آله می‌پرسد که برترین عمل در ماه مبارک رمضان چیست؟ ایشان می‌فرمایند: «ورع و خویشتن داری از حرام‌های الهی» . این امر بدان جهت است که اگر کسی مراقبت از دل نموده و از گناه که میرانده آن است بپرهیزد، با به هر ذکر و عمل مستحبی که انجام دهد، صعود و عروج قابل ملاحظه‌ای می‌کند، درست مثل تیمی که با دفاع دروازه‌بان قدرتمند خود، هیچ گلی دریافت نمی‌کند، اما با یک ضد حمله، به تیم مقابل خود، گل می‌زند.
قلب پاک از گناه و نافرمانی خدا، همانند زمین حاصل‌خیزی است که هر بذری که در آن کاشته شود، محصول خوبی را به صاحبش تحویل خواهد داد، اما دل آلوده به گناه و عاشق هر چیز و هر کس، بسان شوره زاری است که کاشتن بهترین بذرها در آن نیز حاصلی نخواهد داد.
نکته دیگر آن‌که ممکن است برای بسیاری از روزه داران این سؤال مطرح شود که با وجود یک ماه روزه‌داری و خواندن ذکر و دعا و قرآن، چرا پس از ماه رمضان تغییر قابل توجهی در ما صورت نمی‌گیرد؟ جواب این پرسش با توجه به آن‌چه بیان شد، واضح است، زیرا قلب آلوده، همچون جیب سوراخی است که تا سوراخ آن گرفته نشود، اگر میلیون‌ها تومان پول نیز در آن ریخته شود، همه آنها به باد خواهد رفت. مشکل کار در آن است که ما قبل از پاکسازی دل از موش هوی و هوس، به ذخیره سازی آن با کارهای مستحبی روی آورده‌ایم، غافل از این‌که، موش هوس‌، تمام ذخیره‌های ما را از بین می‌برد. به قول مولوی:
گرنه موش دزد در انبار ماست حاصل گندم چل ساله کجاست؟
اول ای جان دفع شر موش کن وانگهی در جمع گندم کوش کن
اگر بخواهیم امیدوارانه از این دنیا رخت بربندیم و با دستانی پُر، در روز واپسین حاضر شویم، باید از هم اکنون، به‌ویژه در ماه مبارک رمضان، کمر همت بسته و این حرم الهی را از محبت و پرداختن به هر چه غیر خداست، پاکیزه نموده و قلب را از سیطره شیطان خارج و تحت ولایت خدا درآوریم. جان کلام این‌که:
خواهی نخوری ز تیتم ابلیس شکست
باید به دفاع از دل و دیده نشست

چون شوت شود به سمت دل توپ گناه
دروازه دل به روی آن باید بست


* . فارغ التحصيل کارشناسی ارشد مهدويت.
. سوره شعرا/88-89.
. جامع الاخبار، ص185.
. سوره بقره/183.
. امالي شيخ صدوق، ص93.
. جواد محدثی.

حسن ملائی ـ دوماهنامه امان شماره 25