شكی نیست كه هرگاه اراده الهی بر تحقق امرى تعلق گیرد، آن مسأله قطعاً عملی خواهد شد و هیچ مانعی نمی‌تواند سد راه آن شود. قرآن می‌فرماید: «انما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَیئاً أَنْ یقُولَ لَهُ كُنْ فَیكُونُ؛ همانا فرمان اوست كه هرگاه چیزى را اراده كند كه باشد، پس آن چیز خواهد بود و محقق خواهد شد».
نكتهها:
1. كلمه «منت» در اینجا به معناى نعمت بزرگ و باارزش است؛ نه منت زبانی به معنی بازگو كردن نعمت به قصد تحقیر دیگران که مسلماً كار زشت و ناپسندى است.
2. شكی نیست كه هرگاه اراده الهی بر تحقق امرى تعلق گیرد، آن مسأله قطعاً عملی خواهد شد و هیچ مانعی نمی‌تواند سد راه آن شود. قرآن می‌فرماید: «انما أَمْرُهُ إِذا أَرادَ شَیئاً أَنْ یقُولَ لَهُ كُنْ فَیكُونُ؛ (2)همانا فرمان اوست كه هرگاه چیزى را اراده كند كه باشد، پس آن چیز خواهد بود و محقق خواهد شد».
3. با اینكه همه نعمتها از جانب خداوند است و بندگان در هر نعمتی رهین منت او هستند، لیكن او در خصوص چند نعمت، تعبیر به منت فرموده كه طبعاً از اهمیت بالاى آنها حكایت دارد؛ از جمله:
ـ نعمت اسلام: «كَذلِكَ كُنْتُمْ مِنْ قَبْلُ فَمَنَّ اللَّهُ عَلَیكُمْ» (3).
ـ نعمت نبوت: «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولًا»(4).
ـ نعمت هدایت: «بَلِ اللَّهُ یمُنُّ عَلَیكُمْ أَنْ هَداكُمْ»(5).
ـ نعمت حاكمیت مؤمنان: «وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ»(6).
4. مسأله حاكمیت مستضعفان بر زمین، با عبارات و بیانهاى مختلفی در قرآن آمده است:
ـ «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ(7)؛ خداوند به كسانی كه ایمان آورده و كار شایسته انجام دادهاند، وعده خلافت در زمین را داده است».
ـ «وَ لَقَدْ أَهْلَكْنَا الْقُرُونَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَمَّا ظَلَمُوا...ثُمَّ جَعَلْناكُمْ خَلائِفَ فِی الْأَرْضِ(8)؛ بعد از آن‌كه اقوام ستمگر پیشین را هلاک كردیم... شما را جانشینان زمین قرار دادیم».
ـ «أَنَّ الْأَرْضَ یرِثُها عِبادِی الصَّالِحُونَ(9)؛ بندگان صالح، وارث زمین میشوند».
ـ «وَ أَوْرَثْنَا الْقَوْمَ الَّذِینَ كانُوا یسْتَضْعَفُونَ مَشارِقَ الْأَرْضِ وَ مَغارِبَهَا(10)؛ ما مستضعفان را وارث شرق و غرب زمین گرداندیم».
ـ «لَنُهْلِكَنَّ الظَّالِمِینَ*وَ لَنُسْكِنَنَّكُمُ الْأَرْضَ مِنْ بَعْدِهِمْ(11)؛ ما ستمگران را نابود، و بعد از آن، شما را ساكن زمین می‌گردانیم».
5. مراد از مستضعفان در این آیه ـ با توجه به مجهول بودن فعل «اسْتُضْعِفُوا» ـ كسانی هستند كه خود در این امر نقش نداشته‌اند و استكبار، آنها را به استضعاف كشانده است.
6. مفضل بن عمر گوید: از امام صادق علیه‌السلام شنیدم كه فرمود: «رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله نظرى به علی و حسن و حسین علیه‌السلام افكند، گریست و فرمود: «شما مستضعفان بعد از وفات من هستید». من سؤال کردم: «یابن رسول‌الله! معنی آن چیست؟» فرمود: «یعنی شما امامان بعد از من هستید، چون خداوند می‌فرماید: «وَ نُرِیدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّه وَ نَجْعَلَهُمُ الْوارِثِین» و این آیه تا روز قیامت بر ما جاری است». (12)
7. در روایات بسیار، حضرت مهدى(عج) و حكومت آن بزرگوار در آخرالزمان، مصداق اتمّ این آیه معرفی شده است. حضرت علی علیه‌السلام در تفسیر این آیه فرمود: «هُمْ آلُ مُحَمَّدٍ یبْعَثُ اللَّهُ مَهْدِیهُمْ بَعْدَ جَهْدِهِمْ فَیعِزُّهُمْ وَ یذِلُّ عَدُوَّهُم(13)؛ اینان كه در زمین ضعیف گشتهاند، آل‌پیغمبرند كه خداوند مهدى آنها را برمی‌انگیزد تا آنان را عزیز و دشمنانشان را ذلیل گرداند».
8. حكومت جهانی مستضعفان و حمایت از مظلومان تاریخ، اراده و خواست الهی است: «نُرِیدُ».
9. در حكومت خودكامه طاغوتی، نیروهاى كارآمد به ضعف كشانده میشوند: «اسْتُضْعِفُوا».
10. آینده از آنِ مستضعفان است. «نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّه».
11. امامت، هم‌چون بعثت، نعمت ویژهاى است كه خداوند بر مردم منت می‌نهد. قرآن در مورد بعثت پیامبر (ص) می‌فرماید: «لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ إِذْ بَعَثَ فِیهِمْ رَسُولًا» (14)؛ در اینجا هم می‌فرماید: «نَمُنَّ ... نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّه».
1. قصص/ 55.
2. يس/ 82.
3. نساء/ 94.
4. آلعمران/ 164.
5. حجرات/ 17.
6. قصص/ 55.
7 . نور/ 55.
8 . يونس/ 13-14.
9 . انبياء/ 105.
10 . اعراف/ 137.
11 . ابراهيم/ 13-14.
12 . معانی الأخبار، ص 79.
13. الغيبه طوسی، ص 184.
14 . آلعمران/ 164.
حجت الاسلام و المسلمین قرائتی ـ نشریه امان شماره 49
