به کوشش گروه ادعیه مرکز تخصصی مهدویت قم
مقدمه
حفظ و تقویت پیوند قلبی با امام عصر علیه السلام و تجدید دایمی عهد و پیمان با آن حضرت یکی از وظایف مهمی است که هر شیعه منتظر در عصر غیبت بر عهده دارد.
امام محمّد باقر علیه السلام در تفسیر کلام خدای تعالی:«یا أیها الذین آمنوا اصبروا و صابروا و رابطوا و اتقوالله لعلکم تفلحون» می‌فرماید: «بر انجام واجبات صبر کنید و در مقابل دشمنانتان پایداری کنید و پیوند خود را با امام منتظرتان مستحکم نمایید».
حداقل کاری که ما برای حفظ و تقویت پیوند قلبی خود با امام زمانمان می‌توانیم انجام دهیم، خواندن دعای عهد است. دعایی که زمزمه آن در آغاز هر صبح‌گاه ما را از حال غفلت و بی‌خبری خارج می‌سازد و یادآوری می‌کند که ما عهد و عقد و پیمانی از مولای خود بر گردن داریم که تا از عهده وفای به آنها برنیاییم نمی‌توانیم از خدا بخواهیم که ما را از جمله انصار و اعوان آن حضرت قرار دهد.
در منزلت ایت دعا نیز از امام صادق علیه السلام در ابتدای دعای عهد نقل شده است که: «هر کس چهل روز این دعا را بخواند از یاوران حضرت قائم علیه السلام خواهد بود و اگر پیش از ظهور آن حضرت بمیرد، خدای تعالی او را زنده خواهد کرد تا در رکاب آن جناب جهاد نماید و به شماره هر کلمه از آن هزار حسنه برایش نوشته می‌شود و هزار کار بد از او محو می‌گردد».
سیر کلی دعا
این دعا مشتمل بر درود خاص از طرف دعا کننده و نیز از سوی تمامی مردان و زنان مؤمن- در شرق و غرب جهان و خشکی و دریا، و از پدر و مادر و فرزند - به پیشگاه حضرت ولی‌عصر(عج) است. سپس عهد و پیمان و بیعت با آن حضرت را تجدید می‌کند و پایداری بر این پیمان را تا روز قیامت اظهار میدارد.آن گاه از خداوند درخواست می‌کند که اگر مرگش فرا برسد، در حالی که امام زمان ظهور نکرده باشد؛ پس از ظهور او را از قبر بیرون آورد و به یاری آن حضرت سعادتمند کند. دعا برای تعجیل ظهور و فرج و برپایی حکومت حقه و سامان یافتن جهان و زنده شدن حقایق دین و اهل ایمان پایان بخش این دعای شریف است.
بخش اول : خداشناسی و اعتراف به عظمت پروردگار
درجات اعمال و كارهاى ما به میزان معرفت ما بستگی دارد. هر چه معرفت ما بیشتر باشد كارهاى ما ارزشمندتر است. معرفت نسبت به خدا، پیامبران، ائمه، هستی، اصول و فروع دین بر منتظران امری لازم است لذا نخستین مسیری را که این دعا برای زندگی مهدوی رقم می‌زند، خداشناسی است، زیرا شروع این دعا با ذکر الله و اوصاف خداست. کسی که می‌خواهد امام زمانش را بشناسد، اول باید خدا را بشناسد. در دوران غیبت نیز سفارش شده که این دعا خوانده شود«خدایا خودت را به من بشناسان که اگر تو را نشناسم پیامبرت را نمی‌شناسم و اگر پیامبر را نشناسم حجتت را نمی‌شناسم و اگر حجت خدا را نشناسم از دین گمراه می‌شوم».
در ابتدای دعای عهد شانزده وصف از اوصاف خدا بیان می‌شود: پروردگار نور عظیم، پروردگار کرسی بلند، پروردگار دریای جوشان، پروردگار سایه و آفتاب داغ، فرو فرستنده تورات و انجیل و زبور و قرآن عظیم، پروردگار فرشتگان مقرب و پیامبران خدا، و...؛ اینها از جمله اوصافی است که برای خداوند در این دعا آمده است و در این بخش ،پروردگار متعال با هفت صفت خاص یاد شده که جلوه‌ای خاص از خداشناسی به حساب می‌آید.
اَللّـهُمَّ رَبَّ النُّورِ الْعَظیمِ: ای خدایی که پروردگار نور با عظمت هستی
در میان اسماء حسنى كلمه «الله» مستجمع جمیع صفات كمال است یعنى همه چیز در اوست مثل شیر مادر که همه ویتامین‌هایى كه نوزاد احتیاج دارد مثل قند و چربی و آب و فسفر، در آن یافت می‌شود و یك غذاى كامل است. كلمه رب به معناى مالك و پرورش دهنده است یعنی الله هم صاحب است و هم پرورش مىدهد.
مراد از «نور» می‌تواند نور حضرت خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله باشد زیرا روایات ذیل آیه نور، حضرت را مصداق نور معرفی می‌کند و بزرگ‌تر از آن حضرت در جمیع خلایق اولین و آخرین نیست. همچنین ممکن است مراد از نور، عرش باشد.
وَ رَبَّ الْكُرْسِی الرَّفیعِ: ای پروردگار کرسی بلند مرتبه
کرسی كنایه از قدرت، سلطه، تدبیر، هدایت و اداره كامل جهان است. در زبان فارسی هم، بر تخت نشاندن یا بر تخت نشستن، یعنى بر اوضاع مسلّط شدن و قدرت و حكومت را به دست گرفتن است. روایات درباره کرسی مختلف است و همان طور که امام صادق علیه السلام در حدیثی بیان فرموده‌اند این مسئله از علومی است كه به جز خدا كسی اندازه‌اش را نمیداند. ایشان در حدیث دیگری از قول پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می‌فرمایند:«كرسی نام جهانی بس وسیع است تا آنجا كه آسمانها و زمین نسبت به آن چون حلقه انگشتری است».
وَرَبَّ الْبَحْرِ الْمَسْجُورِ: ای پروردگار دریای پُر از شعله
منظور از این دریا، یا دریاهایی است كه در آستانه قیامت برافروخته مىشوند و یا مراد ،موادّ مذابّ و جوشان قعر زمین است كه همچون دریایى از آتش هرچندگاه یكبار از دهانه آتشفشانها فوران میكند.
خلاصه آنکه قرآن نازل، و قرآن صائد (دعا) توجّه انسان را از دیدنىها، به نادیدنیها سوق میدهد و به مسائلی توجه داده است که در ابتدا شاید باور کردنش سخت باشد اما برای خداوند متعال این مسائل آسان و ممکن است و او بر هر امری تواناست لذا چنان‌چه او اراده فرماید کسی دوباره زنده شود، به آسانی زنده و به این دنیا باز می‌گردد و رجعت می‌کند.
. آل عمران/200.
. الغیبة نعمانی، ص 199.
. المزار الكبير (لابن المشهدي)، ص 663.
. کمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص 512.
. التوحيد، ص 327.
. الخصال، ج 2، ص 523.
دوماهنامه امان شماره 48
