نشریه امان

گام‌هایی برای شناخت حضرت مهدی(عج)


مقدمه
کسب معرفت و شناخت نسبت به وجود مقدس امام عصر (عج) اولین و مهمترین وظیفه‌ای است که هر شیعه منتظر بر عهده دارد زیرا فلسفه آفرینش انسان رسیدن به مقام معرفت خدای متعال است کما اینکه امام رضا علیه السلام فرمود:«اول عباده الله تعالی معرفته و اصل معرفه الله توحیده؛ اساس و پایه بندگی خدا شناخت اوست و ریشه شناخت خدا، یگانه دانستن او»، اما این معرفت حاصل نمی‌شود مگر به معرفت امام و حجت عصر(عج) که آیینه تمام‌نمای حق و واسطه شناخت خداست.
معرفت، روح بندگی
درست است که معرفت اصیل، معرفت خدای متعال است که روح و حقیقت بندگی اوست اما بدیهی است که لازمه معرفت خدای سبحان، معرفت پیامبرصلی الله علیه وآله و اهل بیت اوست به گونه‌ای که قبل از هر عبادتی باید تسلیم ولایت چهارده معصوم شد و آن گاه از آنها اعمال عبادی را فرا گرفت. حضرت امام صادق علیه السلام پیشوای ششم شیعیان شرط قبولی اعمال را، پذیرش ولایت بیان فرمود که: «لایقبلُ الله مِن َ العبادِ عَمَلاً إلّا بمعرِفَتنا؛ خداوند متعال از بندگان عملی را نمی‌پذیرد، مگر به معرفت و شناخت ما». بنابراین رتبه معرفت امام علیه السلام بر هر عبادتی مقدم است.
از طرف دیگر نتیجه هر عبادتی معرفت بیشتر نسبت به خداوند است که این اثرش در معرفت بیشتر نسبت به اهل بیت آشکار می‌گردد. بنابراین معرفت امام عصاره و چکیده همه عبادات است و چون روح همه آنها است، از هیچ عبادتی جدا نیست.
خدا باوری در پرتو امام شناسی
سخن در این است که خداشناسی بدون امام شناسی امکان ندارد و منظور از امام شناسی این است که شخص پس از نایل شدن به معرفت امام، آن را بپذیرد و تسلیم این حقیقت شود و در حقیقت وظیفه خود را در باب معرفت امام انجام دهد. چنین فردی را امام شناس می‌گوییم. این نكته از فرمایش امام صادق علیه السلام استفاده می‌شود كه فرمود:« شناخت امام شناخت خدا و انکار امام انکار خدا است و دین خدا همانا در شناخت امام معصوم است و همه حدود و شرایع دین منحصر در شناخت ولی الله است». در واقع امام شناسی هم مساوی با کسی است که ولایت امام را پذیرفته است.
اکنون می‌توانیم تصدیق کنیم که خدا باوری بدون اعتقاد به امام امکان ندارد زیرا اگر شخص واقعاً تسلیم خدا و بنده اوست، باید نسبت به بندگی و تنها راهی که او خود به عنوان عبادت خود پذیرفته است، حالت تسلیم و پذیرش داشته باشد.
امامت و ولایت راهی است که خداوند برای بندگی خود باز کرده و عبادت را فقط از این طریق ممکن دانسته است. لذا نمی‌توان پذیرفت که شخصی ادعای معرفت خدارا داشته باشد اما نسبت به این امر، حالت تسلیم نداشته باشد. کسی که خدا را به خدایی باور دارد، باید پیامبرش را هم به پیامبری و امامش را هم به امامت قبول داشته باشد وگرنه اگر در یکی از این‌ها تزلزل و تردید داشته باشد در حقیقت در خداشناسی تردید کرده و لذا معرفت خدا را نپذیرفته است. بنابراین ، معرفت امام جزئی از معرفت خدا و لازمه آن می‌باشد. به عبارت دیگر شناخت امام از شناخت خداوند متعال جدا نیست چنان که در دعای شریف معرفت، به خداوند متعال عرض می‌کنیم: «اَللهُمَ عَرِفنی نَفسَکَ فَاِنَکَ اِن لَم تُعَرِفنی نَفسَکَ لَم اَعرِف نَبِیَک؛ اَللهُمَ عَرِفنی رَسُولَکَ فَاِنَکَ اِن لَم تُعَرِفنی رَسُولَکَ لَم اَعرِف حُجَتَکَ؛ اَللهُمَ عَرِفنی حُجَتَکَ فَاِنَکَ اِن لَم تُعَرِفنی حُجَتَکَ ضَلَلتُ عَن دینی؛ خدایا! خودت را به من بشناسان؛ زیرا اگر خودت را به من نشناسانی تو و پیامبرت را نمی شناسم. خدایا! پیامبرت را به من معرفی فرما؛ زیرا اگر پیامبرت را به من نشناسانی حجت تو را نخواهم شناخت. خدایا! حجتت را به من بشناسان؛ زیرا اگر حجتت را به من نشناسانی نسبت به دینم، گمراه می‌گردم».
مقدمات کسب معرفت
اول. خودسازی
برای ساختن خود و به کمال رسیدن باید مبارزه با هوی و هوس و نفس کرد یعنی از گناهان دوری کرد. در قرآن کریم و احادیث اسلامی از کلمه هوی یعنی هوس خیلی سخن به میان آمده و علت اساسی همه گمراهی‌های بشر متابعت از همین «هوی» معرفی شده است كه:«وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَوَاهُ بِغَیرِ هُدًى مِّنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا یهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ؛ و کیست گمراه‌تر از آنکه پیروی از هوای نفس خود می کند؟» آری؛ کسی که گمراه باشد و راه خود را گم کرده باشد، چگونه می‌تواند راه شناخت امام زمان را پیدا کند؟ حضرت رسول صلی الله علیه و آله نیز در این باره فرمودند:«سخت‌ترین چیزی که بر پیروان خود می‌ترسم، متابعت هوای نفس و داشتن آرزوهای دور و دراز است».
البته اولین قدم برای خودسازی، خودشناسی است و تا انسان خود را نشناسد و پی به رذائل اخلاقی خود و عادات بد خود نبرد، نمی‌تواند در راه اصلاح آنان گام بردارد. در مسیر خودسازی برای دور کردن رذائل از خود نیز، چند مرحله وجود دارد:
الف) مشارطه: آن است که اول روز با خود شرط کند هیچ عملی را بر خلاف فرموده خداوند رفتار نکند.
ب) مراقبه: آن است که خود را ملزم به عمل کردن شرطی که نموده است کند و مراقب باشد که شیطان موجب لغزش نشود و همین حالت را تا مدتی که معین کرده است مراقبت نماید.
ج) محاسبه: آن است که انسان با توجه به شرطی که با خود نموده است حساب نفس خود را بکند که آیا به جا آورده است یا نه؟ اگر درست وفا کرده است شکر خدا را به جا آورد.
این را هم باید دانست كه بهترین وسیله مبارزه هم عقل است زیرا به فرموده حضرت علی علیه السلام: «عقل شمشیر برانی است؛ از آن استفاده کنید و با هوای نفس خود بجنگید». حاصل آن كه با گذر از مبارزه با نفس است كه می‌توانیم در راه شناخت و معرفت امام گام برداریم، چون دلی که پاک از گناهان و رذائل شود جایگاه معرفت اهل بیت خواهد شد.
دوم. کسب فضائل
پس از آنکه خود سازی صورت گرفت و قلب آدمی پاک گردید و دیگر هیچ سیاهی در آن نبود، باید آن را با افزودن خوبی‌ها و فضائل، برای شناخت امام، روشن‌تر و آماده‌تر کرد. اما باید بدانیم که مراد از فضائل، خوبی‌هایی است که با انجام آنها خدا و رسول و ائمه را خوشحال و با انجام آنها ثوابی به انسان عطا می شود. پس اول باید بدانیم که امامان خصوصاً امام زمان (عج) از ما چه خواسته‌اند و چه توقعی از ما دارند؟
فضائل بسیاری است که موجب خشنودی امام (عج) است که توضیح درباره هرکدام نیاز به یک تحقیق کامل دارد و در رأس آنها نیز انتظار فرج است؛ پیامبر خاتم صلی الله علیه و آله فرمود:«أَفْضَلُ أعْمالِ اُمَّتِی اِنْتِظارُ الفَرَج من الله عزّ وجلّ؛ برترین کارهای امت من انتظار فرج از جانب خداوند عزّ و جل است». علاوه بر آن فضائل دیگری هم وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به تواضع و فروتنی، خدمت به خلق، صله رحم، عفو و گذشت، انفاق و بخشش، زهد و پاکی، امربه معروف و نهی ازمنکر، توبه از گناه، گره گشائی از مؤمنین و بسیاری از فضائل دیگر اشاره نمود.
سخن آخر آن كه وقتی خودسازی و پاکی از گناه صورت گرفت و کسب فضائل در انسان در حد بالا رسید آنگاه می‌توان قدم در راه شناخت اهل بیت گذاشت.


. کارشناس ارشد مهدویت.
.عیون اخبار الرضا، ج1، 150.
. کافی، ج1، ص143.
. بحارالانوار، ج24، ص290.
. کافی، ج1، ص342.
. قصص/ 50.
. الحديث، ج2، ص 307.
. بحارالانوار، ج 52، ص 122.

علی حیدری ـ دوماهنامه امان شماره 47