طلیعه
جهاد همه جانبه و تمام قوا مورد تأكید قرآن و روایات می‌باشد و ابعاد این جهاد هم در كلام و رفتار معصومین علیه السلام متجلی شده است. حركت‌های جهادی هر كدام از اولیای الهی به فراخور زمان و موقعیت خاص خودشان بروز و ظهور داشته است در این نوشتار با مقایسه و تطبیق حركت‌های جهادی حضرت زهرا سلام الله علیها و حضرت بقیه الله الاعظم (عج) بر برخی از جنبه‌های این بحث اشاره می‌كنیم.
1. جهادی سیاسی ـ اجتماعی
با توجه به پیچیدگی‌های روابط سیاسی و ابزار كسب و حفظ قدرت در نظام‌های مختلف دنیا روش فعالیت‌های سیاسی در اسلام دارای ظرافت‌های خاصی است كه علاوه بر شركت فعال در جریانات سیاسی جامعه برای حاكمیت اسلام و تحقق آرمان‌های سیاسی ـ اجتماعی آن ارزش‌های انحرافی و آلودگی‌های رایج سیاست شیطانی رایج خصوصا در دوران كنونی، پرهیز شود.
سكوت سیاسی حضرت زهرا با توجه به اوضاع و زمان بحرانی و فتنه آلود خاص ایشان باید مورد دقت واقع شود یكی از شاخصه‌های فعالیت سیاسی ایشان بصیرت و بصیرت زایی می‌باشد پس از افشاگری‌ها ایشان در جمله‌ای می‌فرماید: «قد قلت ما قلت علی معرفه منی» مطالبی را كه گفتنی بود گفتم و از سوی معرفت و شناخت گفتم: حمایت همه جانبه از حضرت امیر استفاده كنند و در عمل ولایت‌پذیری و التزام خود به مصالح مسلمین و جامعه را نشان می‌دهد، در مورد حضرت مهدی (عج) هم می‌بینیم كه یك دوره غیبت طولانی را متحمل می‌شوند و از جمله دلایلی كه برای غیبت ایشان مطرح شده آن است كه بیعت كسی بر گردن ایشان نباشد و مردم از نظام‌ها و دولت‌های حاكم مأیوس شوند یعنی تمام تلاش آن است كه بینش و خودآگاهی جامعه زیاد شود و بنابر تحمیل و اجبار مواضع بر مردم وجود ندارد ولی در عین حال تلاش بر آن است كه تسلیم حاكمان جور و زیر پیمان و بیعت آن‌ها در نیایند همان طور كه حضرت زهرا سلام الله علیها هم در نهایت با نارضایتی و عدم پذیرش وضع حاكم به شهادت رسیدند این عنصر تلاش برای وضعیت بهتر هم از شاخصه‌های دوران انتظار ظهور است این حركت با بصیرت و جهادی در رفتار و سیره این دو بزرگوار مشاهده می‌شود چنانچه امام زمان هم پس از ظهور با روشن‌گری و معرفی خود و ارائه نشانه انبیا و تلاوت آیات و ... به بصیرت زایی اقدام می‌كنند تا آن كه این حركت سیاسی ـ اجتماعی بزرگ بیشتر بر اساس حضور داوطلبانه مردم انجام شود و بخش نظامی و جهاد نظامی تنها در مناطق خاص و در برابر جریان‌ها و گروه‌های معاند انجام می‌شود.
2. جهاد اقتصادی
یكی دیگر از ابعاد جهاد مقدس در اسلام حركت جهادی در بعد اقتصاد و مصرف صحیح و دوری گزیدن از مصرف زدگی و تجملگرایی است كه بر اساس روایات، قناعت، گنجی تمام نشدنی است و علاوه بر آثار اصلاح وضعیت اقتصادی خانواده و جامعه، باعث سلامت روانی افراد می‌شود، در زندگی خانوادگی حضرت زهرا سلام الله علیها و امیر المؤمنین علیه السلام این الگو به خوبی مشاهده می‌شود و نمونه‌های متعددی در تاریخ ذكر شده است، از جمله روزی سلمان فارسی با دیدن پوشش بسیار ساده حضرت زهرا سلام الله علیها با اظهار تعجب گفت: دختران پادشاهان ایران و قیصر روم بر كرسی‌های طلایی می‌نشینند اما دختر رسول خداصلی الله علیه و آله نه چادر گران قیمت دارد نه لباس‌های زیبا، حضرت فاطمه فرمودند: «ای سلمان خداوند لباس‌های زینتی و تخت‌های طلایی را برای ما در روز قیامت ذخیره كرده است». در مورد حضرت مهدی (عج) هم كه الگوی خودشان را دختر رسول خدا سلام الله علیها معرفی می‌كنند، روایاتی در مورد زندگی ایشان وجود دارد كه از جمله آن‌ها این روایت است كه لباس خشن و غذای ایشان ساده و یكرنگ است علاوه بر آنكه نوع تلاش و كوشش در دوران ظهور و شیوه صحیح و عادلانه تقسیم اموال و بیت المال كه جزء شاخصه‌های زمان ظهور است، باعث می‌شود اسراف و مصرف زدگی واقع نشود و مسأله پیدا نشدن فقیری كه بر او زكات داده شود را هم می‌توان در این راستا تبیین نمود كه پس از تلاش و كار و تولید فراوان و مصرف و تقسیم بهینه محصولات در زمان ظهور سامانه اقتصادی سالم حاكم خواهد شد و شیوه زندگی خانواده امیرالمؤمنین و خصوصاً حضرت زهرا هم علاوه بر آنكه پیام زهد و معنویت در آن هویدا است ادامه حركت صحیح نبوی در عرصه زندگی اقتصادی است كه متأسفانه با كنار رفتن رهبران صالح و كنار گذاشته شدن این روش‌های اقتصادی، حركت حاكمان اسلامی به تدریج به اسراف رفاه طلبی و تجملگرایی شاهانه كشیده شد.
3. جهاد علمی
جهاد همه جانبه حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها در بخش علمی هم قابل توجه است كه در ابعاد مختلف جلوه‌گر شده است:
ـ تلاش در جهت حفظ و احیای میراث علمی نبوی با بیان روایات و حوادث مربوط به زمان حیات حضرت رسول صلی الله علیه و آله.
ـ مناظره و دفاع از حقانیت علمی اهل بیت كه در قالب خطبه فدكیه و ... مطرح شده است.
ـ پاسخگویی علمی و ارتقای سطح علمی جامعه كه در یك نمونه آن، حضرت زهرا بارها پاسخ سؤال را برای فردی تكرار كردند و فرمودند: علمای پیرو ما وقتی در قیامت محشور می‌شوند به اندازه تحصیل علمشان و به قدر تلاش و كوششی كه در آگاهی بخشی و راهنمایی مردم دارند به آن‌ها پاداش و جایزه خواهند داد.
تلاش علمی مربوط به حضرت حجت هم كه ابعاد گسترده‌ای دارد كه برخی را برمی‌شماریم:
ـ پاسخگویی علمی در دوران كودكی امام و حتی در زمان حیات پدرشان امام عسكری علیه السلام؛
ـ هدایت و جهت دهی جامعه به علماء در زمان غیبت كبری و تشویق و تكریم عالمان مانند شیخ مفید در نامه‌های ایشان در زمان غیبت؛
ـ رشد جهشی علم در دوره ظهور (كشف 25 قسمت از 27 علم)؛
ـ آموزش عمومی و ارتقای سطح علمی جامعه و عدالت تحصیلی برای تمام اقشار جامعه حتی زنان در تمان نقاط عالم؛
ـ احتجاج و استدلال امام زمان در برابر ادیان و مخالفان با استناد به نشانه‌های انبیا و آیات در روایاتی كه در هنگام خروج و قیام بیان می‌فرمایند.
می‌توان این نكته را بیان كرد كه یكی از ویژگی‌های مشترك آن دو بزرگوار آن است كه در دوران غیبت و اختفا یا اختناق و مظلومیت راه كارهایی برای حفظ و احیای فرهنگ نبوی حقیقی و اسلام ناب را فراهم كرده‌اند و سعی زنده نگه داشتن مبانی و آموزه‌های دینی داشته و دارند.
. به آیاتی مثل : جاهدوا فی الله حق جهاده؛ فضل الله المجاهدین علی القاعدین درجه؛ جاهد الكفار و المنافقین و اغلظ علیهم.
. یا سلمان! ان الله ذخر لنا الثیاب و الكرسی لیوم آخر؛ بحار الانوار، ج8، ص302، ح61.
. فو الله ما لباسه الا الغلیظ و ما طعامه الا الجشب؛ بحار الانوار، 354/52.
. مقاله آیت الله اشتهاردی پایگاه حوزه نت.
. روایت (انا غیر مهملین لمراعاتكم و ناسین لذكرك) كه نشان دهنده عنایت امام زمان در دوران غیبت است مسلما حفاظت و حمایت غیر مستقیم از فرهنگ اسلامی و علوم الهی را هم در بر می‌گیرد. ضمن آنكه ایشان ذخیره الهی برای احیای آموزه‌های دینی هستند «این المدخر لتجدید الفرائض و السنن».
دكتر جواد اسحاقیان ـ دوماهنامه امان شماره 47
