نشریه امان

همه چیز برای ورود به یار مهربان

برنامه‌ریزی
اولین قدم برای موفقیت، برنامه‌ریزی است. برنامه‌ریزی یعنی فکرکردن درباره اینکه چگونه از وقت و امكانات موجود حداكثر استفاده را ببرید. نداشتن یک برنامه‌ریزی صحیح، باعث اتلاف وقت شده و بازدهی مطالعه را پایین می آورد.
هر شخص باید با توجه به شرایط روحی، جسمی، محیطی، زمانی، علاقه، هدف و نقاط ضعف و قوت خود، برای خودش برنامه‌ریزی كند، اما از جمله شرایط کلی یک برنامه‌ریزی استاندارد، می‌توان این موارد را نام برد:
- كوتاه، ساده و قابل اجرا بودن: اگر برنامه حجیم و سخت باشد، تأثیر منفی بر روحیه فرد، می‌گذارند و ممکن است با شكست، مواجه می شوند.
- اجرای برنامه در زمان مشخص: برنامه‌تان را در زمان مشخص اجرا كنید. اگر نظم خاصی در اجرای برنامه داشته باشید، سریع‌تر به اهداف خود خواهید رسید.
- خواب كافی: برنامه‌‌ریزی‌تان باید طوری باشدكه شب‌ها حداقل شش ساعت بخوابید تا مغزتان به اندازه كافی استراحت كند. خواب نیم تا یك ساعت ظهرها بعد از ناهار هم بسیار مناسب است.
- از آسان به سخت: طوری برنامه‌ریزی كنید كه هنگام مطالعه ، ابتدا كتاب‌های آسان را بخوانید، نه كتاب‌های مشكل را. می‌توانید با مرور قسمت‌های خوانده شده قبلی آغاز كنید. قسمت‌های آسان و جذاب علاقه شما را به خواندن بیشتر می‌کند.
- فاصله دادن به موضوع‌های مشابه: موضوع‌های مشابه را پشت سر هم قرار ندهید و آنها را یكی پس از دیگری مطالعه نكنید تا حد ممكن بین آنها فاصله بگذارید.
- تقسیم ساعات: برای یك كتاب بیش از دو ساعت وقت در نظر نگیرید. زمان‌های مطالعه را به مدت‌های دو ساعته تقسیم كنید. هر چه زمان مطالعه كوتاه و موضوع مورد مطالعه متنوع باشد، میزان یادگیری بیشتر می‌شود .
- تقسیم موضوع: اگر قرار است در شش روز هفته ، شش كتاب بخوانید، هر كتاب را در یك روز نخوانید و برای شش روز، شش كتاب در نظر نگیرید . بهتر است هر روز را به شش قسمت تقسیم كنید و در هر قسمت ، یك كتاب بخوانید.
راهنمای جامع مطالعه
دعای مطالعه
اگر به کتب دینی معتبر از جمله مفاتیح الجنان دقت کرده باشید، خواهید دید که برای هر کار مهمی، دعایی از طرف معصومین علیهم السلام توصیه شده است. تحصیل علم و مطالعه نیز یکی از آن امور مهم است که دعاهای مختلفی برای آن نقل شده که به یقین با خواندن آنها و یا در خواست فهم و درک، با هر دعایی و به هر زبانی، فضای ذهن جهت دانش‌اندوزی و پژوهش مهیا خواهد شد، اما باید توجه داشت که تنها با خواندن این دعا و بدون فراهم آوردن سایر شرایط، نتیجۀ مطلوبی نخواهیم داشت.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از خدا چنان می‏خواهد که:«ربّ زِدْنِی عِلْماً؛[1] خدایا بر علم من بیفزا.»
از دیگر دعاها هم می توان به این موارد اشاره کرد:
« اَللّهُمَّ اَخْرُجْنی مِنَ الظَّلُماتِ الْوَهْمِ وَ اَکْرِمْنی بِنُورِ الْفَهْمِ الَّلهُمَّ افْتَحْ عَلَینا اَبْوابَ رَحْمَتِکَ وَ انْشُرْ عَلَیْنا خَزائِنَ عُلُومِکَ بِرَحْمَتِکَ یا اَرْحَمَ الرَّاحِمینَ؛[2] خدایا مرا از تاریکی های وهم و خیال بیرون آور و با نور فهم مرا گرامی دار، پروردگارا درهای رحمتت را بر ما بگشای و گنجینه‌های دانشت را بر ما بگستران! به رحمتت ای مهربان‌ترین مهربان‌ها.»
« اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِكَ أَنْ أَضِلَّ أَوْ أُضَلَّ أَوْ أَزِلَّ أَوْ أُزَلَّ أَوْ أَظْلِمَ أَوْ أُظْلَمَ أَوْ أَجْهَلَ أَوْ یجْهَلَ عَلَی اللَّهُمَّ انْفَعْنِی بِمَا عَلَّمْتَنِی وَ عَلِّمْنِی مَا ینْفَعُنِی وَ زِدْنِی عِلْماً وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی كُلِّ حَالٍ اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِكَ مِنْ عِلْمٍ لَا ینْفَعُ وَ مِنْ قَلْبٍ لَا یخْشَعُ وَ مِنْ نَفْسٍ لَا تَشْبَعُ وَ مِنْ دُعَاءٍ لَا یسْمَع‏؛[3] خدایا به تو پناه می برم از این که گمراه کنم و یا گمراه گردم، بلغزانم و یا بلغزم، ستم کنم یا ستم بینم، به نادانی کشانم و یا خود دچار آن گردم. بار خدایا مرا با علمی که به من آموختی سودمند گردان و مرا به علمی رهنمون ساز که مرا سودمند افتد. خدایا بر مراتب علم و آگاهی من بیفزا . سپاس حقیقی در تمام حالات از آن خداوند متعال است. بار خدایا بتو پناه می برم از علمی که سودمند نیست و از قلبی که خشوع و انعطاف در برابر حق، بدان راه ندارد و از هوسی که سیر و اشباع نمی گردد و از دعایی که اجابت نمی شود.
زمان مطالعه
هر کدام از ما ساعات خاصی را برای مطاالعه و رسیدگی به دروس خود در نظر می‌گیریم، اما طبق روایات بهتر است آن را به ساعات نخستین بامدادان موکول کنیم؛ در حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آمده است: در لحظات صبحگاهی، جویای دانش باشید؛ زیرا من از پروردگار خویش، درخواست نمودم كه صبحگاهان را لحظات خیر و بركت و فزونی و سعادت برای امتم قرار دهد و فرمود: علم و دانش را در روز دوشنبه جویا شوید، (و درس خود را در چنین روزی آغاز كنید)؛ زیرا خداوند متعال در چنین روزی، راه را برای افراد پویای علم و دانشجویان، هموار می‌سازد
همچنین آمده است كه روز چهارشنبه برای شروع به درس، روز مناسبی است ؛ زیرا هر كاری كه در روز چهارشنبه آغاز شد به فرجام و پایان خود، رسید.
مکان مطالعه
اتاق مطالعه باید ساكت و آرام و تا حد ممكن از عكس، پوستر و اشیایی كه موجب حواس پرتی می شوند خالی باشد. نور اتاق باید كافی و مناسب باشد. بهترین نور برای مطالعه روشنایی روز است . نور باید در سطح اتاق پخش شود؛ بنابراین چراغ مطالعه برای درس خواندن مناسب نیست. اتاق مطالعه باید از تهویه مناسبی برخوردار باشد. هنگام مطالعه، فاصله چشم تا كتاب باید رعایت شد و فاصله مناسب حدود 40-30 سانتی متر است .
نویسنده و شنونده خوبی باشید
قبل از جلسه درس:
- نگاهی اجمالی به مطالب درسی جدید بیاندازید؛
- نكات مهم جلسه گذشته را دوره كنید.
سر جلسه درس:
- مطالب درسی را دنبال كنید و سراغ خیالبافی نروید؛
- با بغل دستی ها حرف نزنید تا صحبت های استاد را بهتر بشنوید؛
- قلم به دست باشید و نكات مهم را یادداشت كنید.
بعد از جلسه درس:
- مطالب درسی و یادداشت‌هایتان را دوره كنید؛
- می توانید یادداشت‌هایتان را پاك‌نویس كنید، اما نباید وقت زیادی برای این كار صرف کنید؛
- هنگام مرور درس‌ها، زیر نكات مهم خط بكشید.
آداب شاگردی
شاگرد باید:
- با اشتیاق و علاقه به سخنان استاد، گوش کرده و نگاهش را به او متمركز کند؛
- به گفته‌های استاد بیندیشد و آن را در ذهن نگه دارد؛
- در حضور معلم و استاد، دهانش را باز نگذارد. انگشتان دو دست خود را در هم فرو نبرد. انگشت خود را نشكند و آن را به صدا درنیاورد؛ بلكه باید با حفظ آرامش بدن و اندام خود، وقار خویش را در نزد استاد نگه دارد.؛
- در خطاب به استاد، دارای حسن تعبیر و لطافت بیان باشد و به او نگوید: چرا، نه، قبول نداریم، چه كسی چنین گفته و نقل و روایت كرده است، این سخنی كه شما می‌گویید در كجا است ، و یا منبع آن را در كجا می‌توان یافت؟ او نباید بگوید: آنچه به خاطر دارم و یا دیگران نقل كرده‌اند، با گفتار شما مغایرت دارد؛
- در شرح و توضیح مسأله‌ای و یا برای پاسخ به سؤال خود و یا دیگران از استاد پیشی نگیرد؛ به ویژه اگر سؤال از سوی دیگران مطرح شود و استاد نیز در پاسخ به آن ، درنگ نماید؛ مگر آنکه بداند استاد علاقه دارد كه او پاسخ سؤال را در جلسه درس بیان كند.
خوب بخورید تا خوب بفهمید
- در ساعات مطالعه از خوردن ماست ترش و دوغ ترش بپرهیزید؛ ماست و دوغ ترش، خواب آور است، اما خوردن ماست شیرین، مفید است؛
- در طول روز، آب کافی بیاشامید، اما دقت داشته باشید که آشامیدن آب و نوشیدنی های دیگر در وسط غذا سبب اختلال در هضم و ایجاد نفخ، می‌شود؛
- از مصرف زیاد شیرینی و تنقلات خودداری کنید. این خوراکی‌ها ممکن است در نگاه اول، انرژی‌زا به نظر برسند، اما باید توجه داشت که این قابلیت در آن‌ها، بسیار کم دوام است و پس از مدتی احساس خستگی بیشتری به شما دست خواهد داد؛
- صبحانه، غذای اصلی است، ناهار و شام را کمی مختصرتر بخورید، اما صبحانه را کامل میل کنید؛
- خوردن آجیل از قبیل بادام، کشمش، فندق، گردو و نخودچی که سرشار از منیزیم است، به یادگیری کمک می کند، زیرا کمبود آن یکی از علل کاهش یادگیری است.
- از خوردن قهوه و چای پُر رنگ، خودداری کنید.


________________________________________
[1] - سوره طه، ۱۱۴؛ نک: ترجمه تفسیر من هدی القرآن‏، ج ‏۱۴، ص 32.
[2] - مفاتیح الجنان، ص ۱۲۰۱، دعای مطالعه.
[3] - منیه المرید، ص 210.

حمیده رضایی ـ دوماهنامه امان شماره 44