در برخی منابع اهل سنت رواياتی می توان يافت كه آحادی از صحابه ی پيامبر صلی الله عليه وآله از بعضی امور غيبی خبر داشته اند. به طور مثال حذيفه اليمان می گويد: پيامبر صلی الله عليه وآله حوادث آينده تا قيامت را به من خبر داده است. هرگاه برای بندگان برگزيده ای اعم از پيامبران و غير پيامبران و آحاد صحابه، پرده هايی كنارزده شده و اموری پنهانی آشكار می گردد
امکان برخورداری افراد بشر از علم گسترده
نخست بايد گفت، عقل و نقل امكان تحقق چنین علمی را برای برخی از افراد بشر تأييد می كند چرا كه برخورداری بشر از چنين علمی هیچ محال عقلی و مفسده ای را به وجود نمی آورد و از طرفی شمول قدرت الهی هم آن را اثبات می كند. ضمنا دو شاهد هم برای این مطلب وجود دارد:
اول اينكه: قرآن كريم موارد متعددی را باز گو می کند كه برخی پيامبران الهی به طريق معجزه و غير پيامبران به طريق غير متعارف دانسته هايی را كسب كردند كه خارج از قلمرو حسّ و كسب و توانايی انسان می باشد. از جمله:
1. حضرت عیسی عليه السلام به قوم خود می گفت: من به طريق معجزه به شما خبر می دهم آنچه را كه می خوريد و در خانه های خود ذخيره می كنيد
2. خداوند از راه وحی و الهام مادر حضرت موسی عليه السلام را نسبت به سرنوشت آينده فرزندش با خبر كرد .
3. قرآن كريم در قصه حضرت سليمان از شخصی خبر می دهد كه نزدش دانشی از كتاب بود و آنچنان علم و قدرت يافته بود كه تخت ملكه سبا را پيش از چشم به هم گذاشتن، برایش حاضر کرد
دوم اينكه: در برخی منابع اهل سنت رواياتی می توان يافت كه آحادی از صحابه ی پيامبر صلی الله عليه وآله از بعضی امور غيبی خبر داشته اند. به طور مثال حذيفه اليمان می گويد: پيامبر صلی الله عليه وآله حوادث آينده تا قيامت را به من خبر داده است. هرگاه برای بندگان برگزيده ای اعم از پيامبران و غير پيامبران و آحاد صحابه، پرده هايی كنارزده شده و اموری پنهانی آشكار می گردد چرا نسبت به امكان اين امر برای امامان هدی عليهم السلام ترديد شود؟
سرچشمه علم امامان کجاست؟
ابوبصير می گويد: به محضر امام صادق علیه السلام رفتم و عرض کردم: از شما سؤ الی دارم ، اگر در اينجا كسی (بيگانه ای) نيست مطرح كنم .امام صادق علیه السلام پرده ای كه در آنجا بود بالا زد و به پشت پرده سر كشيد، (كسی نبود) آنگاه فرمود: هر چه خواهی بپرس .
ابوبصير: قربانت گردم ؛ شيعيان روايت می كنند كه پيامبر صلی الله علیه و آله هزار باب از علم را به علی علیه السلام آموخت ، كه از هر باب آن ، هزار باب علم ديگر به روی علی علیه السلام گشوده شد (آيا راست است ؟).
امام صادق علیه السلام: آری همچنين است .
ابوبصير: به خدا سوگند كه علم حقيقی و كامل همين است .
امام صادق علیه السلام(پس از اندكی تامل ): آن ، علم است ولی علم كامل نيست ، همانا«جامعه » در نزد ما است ، و مردم چه می دانند كه «جامعه » چيست ؟
ابوبصير: « جامعه » چيست ؟
امام صادق علیه السلام: جامعه : طوماری است به طول 70 ذراع از ذراع رسول خدا صلی الله علیه و آله كه آن طومار با املاء پيامبرصلی الله علیه و آله و خط علی علیه السلام نوشته شده است ، همه حلال و حرام ، و همه مسائل موردنياز مردم ، حتی جريمه خراش رساندن به بدن كسی ، در آن ذكر شده است .
ابوبصير: آنگاه امام دست بر بدن من زد و فرمود:: «آيا به من اجازه می دهی ؟».
عرض كردم : «من در اختيار شما هستم ، هر چه خواهی انجام بده ».
امام صادق علیه السلام با دست مبارك ، مرا نشگون گرفت ، و فرمود: حتی جريمه اين نشگون در جامعه ذكر شده است.
عرض كردم : به خدا علم كامل همين است .
امام صادق علیه السلام: اين نيز علم است ، ولی باز هم كامل نيست و پس از ساعتی سكوت فرمود:
همانا «جفر» در نزد ما است ، مردم چه می دانند «جفر» چيست ؟
ابوبصير: جفر، چيست ؟
امام صادق علیه السلام: جفر مخزنی از چرم است كه علم پيامبران و اوصياء آنها، و دانش دانشمندان گذشته بنی اسرائيل در آن ثبت شده است .
ابوبصير: علم كامل همين است .
امام صادق علیه السلام: اين نيز علم است ، ولی علم كامل نيست ، باز پس از ساعتی سكوت ، فرمود:«مصحف فاطمه » در نزد ما است ، مردم چه می دانند كه مصحف فاطمه سلام الله علیها چيست ؟
ابوبصير: مصحف فاطمه سلام الله علیها چيست ؟
امام صادق علیه السلام: ورقهای نوشته شده ای است كه حجم آن سه برابر قرآن هائی است كه در دست شما است ، ولی به خدا حتی يك حرف قرآن هم در آن نيست.
ابوبصير: به خدا، علم كامل ، همين است .
امام صادق علیه السلام: «اين هم ، علم است ، ولی علم كامل نيست »، و پس از ساعتی سكوت فرمود: علم گذشته و آينده تا روز قيامت در نزد ما است .
ابوبصير: به خدا علم كامل همين است .
امام صادق : اين نيز علم است ، ولی علم كامل نيست .
ابوبصير: فدايت شوم ، پس علم كامل چيست ؟
امام صادق علیه السلام: «علم كامل آن است كه در هر شب و روز در مورد هر امر و چيزی پس از امر و چيز ديگر پديد آيد»
گستره علم امام
الف) علم امام به قرآن کریم: امامان معصوم ع حقایق قرآن را می‌دانند و تنزیل و تفسیر و تأویل و معانی و ناسخ و منسوخ و محکم و متشابه و حلال و حرام و اوامر و نواهی و وعد و وعید و امثال و قصص آن را می‌دانند.
ب) علم امام به کتب انبیای گذشته: امیرالمؤمنین علی علیه السلام، خطاب به مردم می‌گوید: «از من بپرسید که علم اولین و آخرین نزد من است، به خدا قسم اگر مَسندی(صندلی یا منبری) برایم مهیا کنید بر آن می‌نشینم و با اهل تورات، از تورات خودشان فتوا می‌دهم، تا جایی که تورات به سخن بیاید و بگوید که علی راست گفت و دروغ نگفت و به راستی به همان چیزی فتوا داد که خداوند در من نازل کرده است؛ و با اهل انجیل، از انجیل خودشان فتوا می‌دهم، تا جایی که انجیل به سخن بیاید و بگوید علی راست گفت و دروغ نگفت و به راستی به همان چیزی فتوا داد که خداوند در من نازل کرده است؛ و با اهل قرآن به قرآن‌شان فتوا می‌دهم، تا جایی که قرآن به سخن بیاید و بگوید علی راست گفت و دروغ نگفت و به راستی به همان چیزی فتوا داد که خداوند در من نازل کرده است.
ج) علم امام به زبان‌ها و لغات مختلف:
علی بن ابی حمزه می‌گوید: روزی سی نفر از غلامان حبشی را خدمت امام کاظم علیه السلام بردند. یکی از آنان به نمایندگی از دیگران سخن گفت. امام با زبان خودشان با آنان صحبت فرمود.
آنها وقتی از محضر امام خارج شدند، با هم می‌گفتند:«چقدر خوب که او زبان ما را بهتر از خودمان حرف می‌زند.» من به امام عرض کردم:«یابن رسول الله! با آنها زبان خودشان سخن گفتی؟»
فرمود:«آری. یکی از آنان صادق بود و از همه آنان عالمتر و بزرگ زاده. وی را ناظر ایشان قرار دادم و گفتم آنان را به خیر و نیکی دعوت کند و به هر کدام ماهانه 30 درهم مزد بدهد.»
د) علم امام به حوادث گذشته و آینده: امام علی عليه السلام فرمودند: ای مردم! ... پيش از آن كه مرا از دست بدهيد، از من بپرسيد. سوگند به آن كه جانم به دست اوست، از آنچه بين شما تا روز قيامتْ اتّفاق خواهد افتاد و از گروهی كه به وسيله آن، صد تن گمراه و صد تن هدايت خواهند شد، چيزی نمیپرسيد، مگر آن كه شما را از هدايت كننده، رهبر و زمامدار آن و [نيز] مكان فرود و جای باراَنداز آنان و شماری كه از آنان كشته خواهند شد و شماری كه از آنان خواهند مُرد، باخبر خواهم ساخت .
نکته پایانی
خلاصه کلام آنکه امامان معصوم از علم بسیار وسیعی برخوردارند که آنها را در امر هدایتگری بشر یاری می‌کند و هیچ امری نیست که آنها از آن بی بهره باشند. به موجب روايات فراوان، امام عليه السلام از راه موهبت الهی و نه از راه اكتساب، به همه چيز واقف و از همه چيز آگاه است و هر چه را بخواهد به اذن خدا، با کمترین توجّهی میداند. چنانکه أبوذر غفاری می‌گوید: من با حضرت أميرالمؤمنين عليه السّلام براي بعضي از مقاصد آن حضرت روانه شديم تا اينكه رسيديم به يك وادی و بيابان وسيعی كه در آن مورچگان مانند سيل روان بودند: از اُبّهت و عظمت اين منظره ، و اين دريای مورچه را كه ديدم هوش از سرم رفت . و گفتم الله أكبر چقدر بزرگ است آن خدائی كه شمارش اين مورچگان را دارد و از عدد آنها مطّلع است .
حضرت أميرالمؤمنين فرمودند: اين سخن را مگو، بلكه بگو: چقدر بزرگ است آن خدائي كه اين مورچگان را آفريده است . سوگند به آن خدائی كه تو را آفريده و صورت بندی كرده است ، من شمارش آنها را مي‌دانم و نرِ آنها را از مادّه آنها به اذن خدای عزّوجلّ مي شناسم !»
روزی حضرت علی علیه السلام به میثم فرمود: «ای ميثم! تو پس از من دستگير و به دار آويخته میشوی. روز دوم، از بينی و دهانت خونْ جاری میشود، به طوری كه ريشت رنگين خواهد گشت و روز سوم با نيزهای به تو ضربه خواهند زد و كشته خواهی شد. منتظر چنين روزی باش. مكانی كه در آن جا به دار آويخته میشوی، جلوی درِ خانه عمرو بن حُرَيث است. تو دهمين نفر از ده نفری خواهی بود كه به كوتاهترين چوپ و نزديكترينِ آن به زمين، به دار كشيده میشوند. من درختی را كه بر تنهاش به دار آويخته میشوی، به تو نشان خواهم داد». پس از دو روز، علی عليه السلام آن درخت را به وی نشان داد. بعد از چندی میثم به همان شکلی که مولایش توصیف کرده بود با همان جزییات اتفاق افتاد!
روزی هم امیر بیان فرمود : زمانی برسد که خداوند اهل مشرق و مغرب را برای قائم آل محمد جمع کند و بشارت بده به نصرتی قریب از سوی پروردگاری رحیم به همراهی عده کمی که در زمین گمنامند ما هم منتظر چنین روزی هستیم که حتما واقع خواهد شد. انهم یرونه بعیدا و نراه قریبا .
. و أنبّئكم بما تأكلون و ماتدّخرون فی بيوتكم ... (ال عمران: 49)
. إنا رادّوه إليك و جاعلوه من المرسلين (قصص؛ 7)
. سوره آل عمران 42 ـ 47.
. أخبرنی رسولُ الله بما هو كائنٌ إلی أن تقوم الساعة، صحيح مسلم ج4، ص2217و، الاصابة ج2ص، 40
. باب فيه ذكر الصيحفة و الجفر الجامه ، حديث 1، ص 239، ج 1.
. بحار الانوار، ج 48، ص 70، ح 93.
. نهج البلاغه: خطبه 93.
. تفسير برهان طبع سنگی ، ج 2، ص 886.
. معجم احادیث الامام المهدی (عج)، ج4، ص146، ح2.
موسی جوانشیر ـ دوماهنامه امان شماره 44
