نشریه امان

باشکوه‌ترین محفل قرآنی جهان اسلام
مراسم ترتیل خوانی قرآن کریم با شکوه‌ترین و عظیم‌ترین مجلس قرآنی در جهان اسلام است که در حرم حضرت معصومه سلام الله علیها برگزار می‌شود. علی‌اصغر پورمحمدی، معاون وزیر ارشاد ضمن ایراد این مطلب گفت: این برنامه برای دیگر نقاط کشور و نیز جهان تبدیل به الگو شده است و هم اکنون در صدها شهرستان، اجرا می‌شود. مدیر سابق شبکه سه سیما ادامه داد: مسلمانان خارج از کشور از طریق ماهواره و اینترنت، آئین ترتیل خوانی قرآن کریم را به صورت مستقیم مشاهده می‌کنند.
پورمحمدی پخش این برنامه از صدا و سیما را موجب حضور بیشتر جوانان در مجالس قرآنی و نیز گسترش فرهنگ قرآنی می‌داند.
مراسم ترتیل خوانی پاسخی به شبهات برخی مذاهب
پخش این برنامه از شبکه‌های بین‌المللی به شفافیت تفکر شیعی درباره قرآن کمک شایانی کرده است. این مراسم به جهانیان نشان داد: قرآن تشیع، همان قرآنی است که در دیگر کشورها وجود دارد و از سویی پاسخ قاطعی به شبهاتی است که برخی مذاهب درباره قرآن به تشیع وارد می‌کنند.
قرائت موضوعی قرآن کریم
از آنجایی که مراسم ترتیل خوانی حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها از شبکه‌های مختلف داخلی و بین‌المللی پخش می‌شود و مخاطبان بسیاری به‌ویژه در میان ملل عرب زبان داریم، دست به ابتکاری جدید و در خور توجه زده شد که استقبال بسیار خوبی از آن شد و آن تلاوت موضوعی قرآن بود؛ یعنی قاری در چهارچوب موضوعی معیّن، تلاوت آیات را آغاز می‌کند و قبل از اتمام آن تریبون را تحویل قاری بعدی نمی‌دهد. حالا ممکن است، در این میان به تناسب موضوع در حال قرائت یک صفحه به قاری قرآن برسد یا کمتر یا بیشتر...

همه روز را صرف مطالعه می‌کنم...
برای پانزده دقیقه تفسیر قرآن در حرم، همه کارهایم را تعطیل می‌کنم و ماه رمضان را فقط صرف تفسیر قرآن می‌کنم. اینها را استاد ابوالقاسمی حافظ و قاری بین‌المللی قرآن می‌گوید. او ظهرها قبل از تلاوت قرآن به مدت پانزده دقیقه، تفسیری خلاصه و گویا از قرآن برای حضار بیان می‌کند.
*
«ثباتی» مدیر مراسم و محافل حرم حضرت معصومه سلام الله علیها می‌گوید: در ماه مبارک رمضان، بین 5 تا 7 هزار نفر در مراسم ترتیل خوانی حرم حضرت معصومه شرکت می‌کنند. هر روز بین مردم 6000 هزار قرآن توزیع می‌شود؛ اما کفایت نمی‌کند.
وی در ادامه درباره تمهیدات مفصّلی که برای این مراسم بی‌نظیر در نظر گرفته می‌شود، می‌گوید: برای اجرای این برنامه از شش ماه قبل از ماه مبارک رمضان کمیته‌ای فنی متشکل از استادان درجه یک قرآنی شروع به سیاست‌گذاری می‌کنند.
استقبال عجیبی که از تفسیر قرآن شد...
تفسیر پانزده دقیقه‌ای استاد ابوالقاسمی، سیاستی بود که در سال گذشته صورت گرفت و با استقبال کم سابقه‌ای مواجه شد. اگر جوانی به کتابخانه و... دسترسی ندارد یا غیر از ماه رمضان وقتی برای قرآن اختصاص نمی‌دهید، می‌تواند در این جلسات، خیلی مختصر و کلی نکاتی از تفسیر قرآن فرا گیرد.
از قاریان آزمون گرفته می‌شود
اعضای محترم کمیته فنی بر اساس ملاک‌های استاندارد قرآنی، قاریان را پس از گرفتن آزمون انتخاب می‌کنند و حدود یک ماه قبل از ماه مبارک رمضان شماره صفحات و آیات را به ایشان اعلام می‌کنند؛
در ضمن بر اساس تصمیم کمیته فنی، تدبیری اندیشیده شده است که چراغی در مقابل هر قاری قرآن نصب می‌شود تا استادان مسلط به اصول ادبیات عرب و قوانین تلاوت و تحقیق و ترتیل از پشت صحنه، تلاوت را رصد کنند و در صورت وجود اشکال در قرائت، چراغ مقابل قاری روشن می‌شود و وی متوجه می‌شود که این آیه را باید تکرار کند.
مهد کودک در حرم مطهر
بانوان هم باید بتوانند به نحو احسن از این مراسم نورانی استفاده کنند؛ به همین دلیل مهد کودکی در داخل حرم مطهر تأسیس شده است که پس از ورود مادران به حرم،‌کودکان تحویل مهد کودک داده می‌شوند و پس از پایان مراسم،‌کودک تحویل مادرش می‌شود و در حین برنامه، مادران خیالی راحت از مراسم ترتیل خوانی حظ معنوی می‌برند.
**

حاشیه
باشکوه‌ترین محفل قرآنی جهان اسلام چگونه شکل گرفت؟
محمدرضا شایان
استاد حسن فرقانی مؤسس جلسات ترتیل خوانی حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها، خود قاری و حافظ قرآن کریم است که از سال 1371 اساس محفل ترتیل خوانی حرم مطهر را بنیان نهاد. وی هم اکنون استاد قرآن حوزه علمیه قم و کارشناس و استاد قرآن در جامعه المصطفی نیز است. استاد فرقانی سمت‌هایی؛ چون: استاد علوم و معارف قرآن کریم دانشگاه آزاد اسلامی و مدیرعامل مجمع قاریان و حافظان قرآن استان قم را نیز بر عهده داشته است. بر آن شدیم تا درباره سیر آغازین و ادامه باشکوه‌ترین محفل قرآنی جهان اسلام را از زبان وی بشنویم.
۲۱ سال پیش، یعنی در ماه مبارک رمضان سال ۱۳۷۱ هـ ش و همزمان با نخستین ماه‌های افتخار خدمتگزاری اینجانب در حرم مطهر حضرت معصومه سلام الله علیها و در اوایل انتصاب جناب آقای پورعزیزی به مدیریت حرم مطهر... یادم می‌آید، در آن چند سال، نمازهای ظهر و عصر به امامت مرحوم حضرت آیت‌الله العظمی فاضل لنکرانی اقامه می‌شد و پس از نماز، جناب حجت‌الاسلام والمسلمین استاد فاطمی نیا سخنرانی می‌کردند و حدود ۱۵ دقیقه هم مداحی برگزار می‌شد.
دقیقاً روز دوم ماه مبارک رمضان، مدیریت حرم مطهر، جناب آقای پورعزیزی، بنده را به اتاق خود دعوت کردند و گفتند: آقای فرقانی! آیا ممکن است شما یک دوره نوار ترتیل باکیفیت خوب تهیه کنید تا بعد از اتمام سخنرانی استاد فاطمی نیا هر روز یک جزء از بلندگوهای حرم مطهر پخش شود؟
من از ایشان علت این تصمیم را جویا شدم که ایشان اظهار داشت: عده زیادی از زائران حرم مطهر، بعد از اتمام سخنرانی و مداحی به صورت انفرادی در فضاهای مختلف حرم مطهر هر روز یک جزء قرآن می‌خوانند.
ایشان دلایل خودشان را بیان کرد. اینجانب نیز از ایشان یکی دو روز فرصت خواستم تا یک دوره ترتیل مناسب و باکیفیت، تهیه کنم؛ اما در آن یکی دو روز خیلی فکرم مشغول این امر بود و با خود دنبال یک کار زیبا و ابتکاری و ماندگار بودم؛ لذا طرح‌ها و ایده‌های مختلفی در ذهنم مرور می‌شد که بعضی از آنها را یادداشت می‌کردم تا فراموش نکنم.
اما در عین حال یقین داشتم که کار قرآنی، آن هم در جای مقدسی مثل حرم مطهر و در بهترین ایام خدا، ماه مبارک رمضان، مشروط به توجه و عنایت و الطاف حضرت معصومه سلام الله علیها است؛
لذا در عین حال که فکرم مشغول بود وضو گرفتم و در کنار ضریح مطهر بود، دو رکعت نماز بجا آوردم و به حضرت متوسل شدم تا این بنده گنهکار را در این امر مبارک و معنوی یاری فرماید.
در همان روز، جرقه‌ای در ذهن حقیر زده شد و به این نتیجه رسیدم که پیشنهاد دهم که به جای پخش نوار ترتیل قرآن کریم، جلساتی حضوری تشکیل دهیم و چند نفر از دوستان قاری و حافظ قرآن را دعوت کنیم و هر روز یک جزء قرآن کریم را به صورت ترتیل، تلاوت کنیم.
قطعاً تا آن زمان چنین ایده‌ای سابقه‌ای نداشت و کاملاً ابتکاری و نو بود، هرچند جلسات سنتی و قدیمی در بسیاری از مساجد کشور و اماکن دیگر در ماه مبارک رمضان برقرار می‌شد؛ اما تشکیل جلسات ترتیل خوانی با حضور تعدادی از قاریان و حافظان به شکل فعلی اصلاً وجود نداشت!
همان شب، ایده و طرح خودم را مکتوب کردم و روز بعد در اولین فرصت به دفتر مدیریت حرم مطهر و مدیر محترم حرم رفتم.
ایشان در همان جلسه، کمی به فکر فرو رفتند و اشکالاتی را وارد کردند؛ از جمله گفتند: جلسات در کجا برگزار شود؛ چه تضمینی وجود دارد که این طرح با استقبال زائران حرم مطهر مواجه شود؛ ظهر ماه مبارک رمضان چگونه می‌توان قاریان و حافظان را با حال روزه‌داری از منازلشان بیرون آورد؟! و همچنین ابهاماتی درباره تهیه رحل و قرآن و...؛ اما به فضل پروردگار برای همه این سؤالات و ابهامات، جواب‌های قانع‌کننده‌ای داشتم و به ایشان اطمینان دادم که هر روز 2 تا 3 نفر از قاریان و حافظان ممتاز را برای تلاوت ترتیل دعوت کنم.
اولاً: برگزاری جلسات: برای این کار «مسجد بالاسر مبارک» به ذهنم رسید. در آن سال‌ها، هنوز حرم مطهر توسعه پیدا نکرده و مسجد بالاسر مبارک نیز مهم‌ترین، وسیع‌ترین و نزدیک‌ترین مکان به ضریح مطهر بود که فضای معنوی و نورانی آنجا، زبانزد خاص و عام بود.
ثانیاً: استقبال مردم از این برنامه: حقیر در برنامه‌های قرآنی فعالیت داشتم و همان‌گونه که در بالا عرض شد، تعداد زیادی از مردم، به صورت پراکنده و انفرادی مشغول قرائت قرآن بودند. مطمئن بودم که از این برنامه ابتکاری و منسجم، استقبال می‌کنند.
با لطف و عنایت پروردگار و با الطاف حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها مدیریت حرم مطهر در همان جلسه اول با این طرح موافقت کرد. من آن قدر خوشحال بودم که حدود ۲۴ ساعت بعد در ظهر چهارم رمضان المبارک سال ۱۳۷۱ هـ ش و پس از تبلیغات و اطلاع‌رسانی مناسب، اولین جلسه ترتیل خوانی را در جهان اسلام، پایه‌گذاری و تأسیس کردم.
یادم می‌آید که در همان روزها و سال‌های نخست، بسیاری از دوستان قاری ما، آمادگی ترتیل خوانی نداشتند؛ چرا که قاریان ممتازی بودند؛ اما تا آن وقت، ترتیل خوانی نکرده بودند؛ لذا نقش حافظان قرآن کریم در روزها و سال‌های اول، بسیار چشمگیر بود؛ هرچند که به فضل پروردگار این جلسات از همان روز اول با استقبال دور از ذهن و بسیار خوب زائران و مجاوران حرم مطهر مواجه شد؛ به طوری که مسجد بالاسر مبارک تقریباً پر می‌شد؛ اما مانند نهال نوپایی کم‌کم تنومند شد و هر سال باشکوه‌تر از سال قبل برگزار ‌شد.
خلاصه اینکه: تاکنون بیست و یک سال از تشکیل این جلسات با لطف و عنایت پروردگار و توجهات حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها و نیز با مدیریت با مشارکت مخلصانه قاریان و حافظان ممتاز استان قم سپری شد که قطعاً استمرار این جلسات، مدیون زحمات این عزیزان بود.
ناگفته نماند که تا سال ۱۳۸۴ هـ. ش هنوز طرح توسعه حرمت مطهر و احداث شبستان بزرگ امام خمینی تکمیل نشده بود و جلسات ترتیل خوانی در مسجد بالاسر مبارک برگزار می‌شد که تا آن زمان، وسیع‌ترین فضای حرم مطهر و نزدیک‌ترین مکان به ضریح مطهر محسوب می‌شد؛ در ضمن صداوسیما نیز دفتری در حرم مطهر در اختیار نداشت تا این جلسات را در رسانه ملی منعکس کند.
با تکمیل طرح توسعه حرم مطهر و احداث شبستان امام خمینی، جلسات ترتیل خوانی حرم مطهر نیز از مسجد بالاسر مبارک به این مکان بزرگ و وسیع منتقل و همزمان صداوسیما نیز در حرم مطهر مستقر شد و پخش بسیاری از مراسم و برنامه‌های حرم مطهر را از شبکه استانی و سراسری آغاز کرد.
از جمله مراسم ترتیل خوانی حرم مطهر نیز پس از گذشت ۱۵-۱۶ سال برای اولین بار از شبکه استانی قم و شبکه سوم سراسری و چند شبکه دیگر، آغاز شد تا انعکاس این جلسات، جهانی شود.

محمدرضا شایان ـ دوماهنامه امان شماره 43