نشریه امان

طلیعه
ماه مبارک رمضان، بهار دعا و مناجات و راز و نیاز با پروردگار است. به تعبیر روایات، دعای روزه‌داران در این ماه مستجاب است: «و دعائکم فیه مستجاب»؛ اما چرا بعضی از دعاهای ما مستجاب نمی‌شود؟ برای پاسخ به این سؤال، نوشته حاضر سامان یافته است.

بیشتر ما فکر می‌کنیم زمانی دعای ما مستجاب می‌شود که خداوند به سرعت خواسته ما را اجابت کند؛ به عبارت دیگر، استجابت دعا را در «اعطای مستقیم» پروردگار می‌بینیم؛ درحالی‌که استجابت دعا فقط در آن نیست؛ بلکه خداوند به صورت «غیر مستقیم» دعای ما را مستجاب می‌کند؛ یعنی به وسیله این دعا حفظ می‌کند و از ما نمی‌گیرد. به راستی فکر کرده‌ایم که خداوند کریم چقدر نعمت به ما داده و ما غافلیم؟! مثلاً می‌دانید که «قلب» در بدن انسان‌ها چقدر ارزش دارد؟ اولین قلب مصنوعی پس از جنگ جهانی دوم ساخته شد و فقط 24 ساعت کارکرد؛ ولی هزینه‌ای بالغ بر 35 میلیون تومان داشت. حالا حساب کنید حدود هفتاد سال پیش قلب من و شما 35 میلیون ارزش داشته است، امروز چقدر ارزش دارد؛ پس استجابت دعا فقط رسیدن به آن خواسته نیست؛ بلکه از دست ندادن خواسته‌های قبلی است که به استجابت رسیده است؛ همچنین هر شخصی موفق به دعا کردن نمی‌شود؛ لذا خود دعا «مطلوبیت» دارد؛ اما چرا برخی دعاها مستجاب نمی‌شود؟ جواب این سؤال را در چند قسمت عرض می‌کنیم:
1. خیلی از خواسته‌های ما از خدا به ظاهر به نفع ماست؛ ولی در «باطن» به «ضرر» ماست و باطن اشیا را خالق اشیا بهتر از همه کس می‌داند: «... وَعَسَی أَن تُحِبُّواْ شَیئًا وَهُوَ شَرٌّ لَّكُمْ وَاللّهُ یعْلَمُ وَأَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ»؛ «چه بسیار چیزهایی که دوست دارید؛ ولی برای شما مایه شر است و خداوند [به مصالح امور] داناست و [شما ازآنها] آگاهی ندارید».
2. «ظرفیت» آن خواسته را نداریم داستان پیرمردی دراین‌باره شنیدنی است: از یکی از بانک‌ها با منزل پیرمرد روستایی تماس گرفتند و به او گفتند: شما یک مزدا دو کابینه برنده شده‌اید. پیرمرد، فردای آن روز از دنیا رفت. برای عرض تسلیت به خانه آن پیرمرد رفتیم و از همسرش پرسیدیم: مادر! با وجود سلامتی کامل، چرا آقا فوت کرد؟ همسر پیرمرد گفت: دیروز خبر برنده شدنش را دادند ایشان با شنیدن این خبر شروع کرد به راه رفتن در خانه و مدام با خود حرف زد و گفت: حالا چه کار کنیم؛ من رانندگی بلد نیستم...؛ ماشین را بفروشم ...پولش خیلی زیاد است؛ با پولش چیکار کنم... این قدر راه رفت و این حرف‌ها را زد تا صبح سکته کرد و مرد.
3. چون «طغیان» و «سرکشی» می‌کنیم: «إِنَّ الْإِنسَانَ لَیطْغَی». خدا همه ما را دوست دارد و نمی‌خواهد از جرگه بندگانش خارج بشویم. امثال فرعون‌ها و قارون‌ها در طول تاریخ زیاد بودند که تا به مال و مکنت رسیدند، خدا را فراموش کردند. بین اصحاب پیامبر هم شخصی فقیر بود و مدام از پیامبر صلی الله علیه و آله می‌خواست تا برای او دعا کند تا صاحب مال و ثروت شود؛ ولی پیامبر صلی الله علیه و آله می‌فرمود: به صلاح تو نیست تا اینکه آن شخص اصرار کرد و بالآخره پیامبر دعا کرد و یک گوسفند آن شخص تبدیل به دو عدد و همین طور زیاد شد؛ تا جایی که دیگر نتوانست در مدینه بماند و به بیرون مدینه رفت و زمینی را اجاره کرد و در آنجا به دامپروری مشغول شد و دیگر مسجد و صف اول نماز جماعت را هم فراموش کرد. پس از مدتی پیامبر، مأموران زکات را نزد آن شخص فرستاد تا زکات گوسفندانش را بگیرند؛ ولی آن شخص انکار کرد و گفت: برای چه بدهم؟ خودم زحمت کشیدم و این دامپروری را به راه انداخته‌ام. حالا چرا به پیامبر زکات بدهم؟ بالاخره بر اثر نافرمانی او دام‌های او دچار مرضی شدند و او ماند و همان یک گوسفندش؛ سپس شرمنده و خجل به نزد پیامبر آمد و اعتراف به اشتباه خود کرد.
4. خداوند به جای آن خواسته چیز دیگری به ما می‌دهد. ممکن است. خواسته ما نباشد؛ ولی چیز دیگری عوض آن به ما می‌دهد که اتفاقاً خیلی وقت‌ها هم از آن غافلیم.
5. خداوند به جای اجابت آن خواسته، «بلایی» را از ما دفع می‌کند.
6. خداوند به جای آن خواسته؛ در آخرت «چند برابر» آن را به انسان به صورت پاداش می دهد و این پاداش آن قدر برای انسان شگفت‌انگیز است که آقا امام صادق علیه السلام درباره انسانی که دعایش مستجاب نشده و در عوض از پاداش پروردگارش در آخرت برخوردار شده است می‌گوید: «ای کاش هیچ کدام از دعاهای من در دنیا به اجابت نمی‌رسید [و در عوض از این پاداش‌ها برخوردار می‌شدم]».
7. خداوند، دوست دارد صدای بنده‌اش را بیشتر بشنود؛ لذا استجابت دعای او را به تأخیر می‌اندازد. در این زمینه امام صادق علیه السلام فرمود: «همانا مؤمن، خدای عزوجل را درباره حاجت خود بخواند و خدای عزوجل فرماید: اجابت او را به تأخیر اندازید به سبب شوقی که به آواز و دعای او دارم.»
کلام را با ذکر حکمتی از حکیم فرزانه حضرت علامه طباطبایی به پایان می‌بریم. یکی از شاگردان ایشان می‌گوید: «وقتی به حضور شریف علامه طباطبائی تشرف حاصل کرده بودم و عرض حاجت کردم، ایشان فرمود: آقا! دعای سحر باقر العلوم النبیین را فراموش نکن که در آن بهاء و جمال و جلال و عظمت و نور و رحمت و علم و شرف است و حرفی از حور و غلمان نیست. اگر بهشت شیرین است، بهشت آفرین شیرین‌تر است».


. مفاتیح الجنان، در فضیلت ماه رمضان، خطبه رسول اکرم صلی الله علیه و آله.
. سوره بقره/ 216.
. سوره العلق/ 6.
. اصول کافی، ج4 ص246.
. همان.
. سیمای فرزانگان، ص 171.

حسین عندلیب ـ دوماهنامه امان شماره 43