نشریه امان

بازخوانی ترفندها و شگردهای مدعیان دروغین مهدویت در جذب مخاطب

طلیعه سخن
منجی‌باوری از دیرباز، در جوامع اسلامی و غیر اسلامی مطرح بوده است. این مسئله، در اسلام به گونه‌ای تأکید شده است كه كسی نمی‌تواند منكر آن شود. متأسفانه در گستره تاریخ، آرمان مقدس مهدویت دچار آسیب‌هایی شده که به دست دشمنان اسلام بهانه داده است تا با كم رنگ كردن مهدویت و ناامید كردن پیروان امام زمان(عج) از ظهور، اهداف خود را دنبال کنند.
یكی از این آسیب‌ها، وجود کسانی است که به دروغ، ادعای مهدویت یا ارتباط با حضرت مهدی موعود(عج) می‌کنند. اگر چه ارباب معرفت و تقوا و مؤمنین آگاه، در هر عصری با درایت، مدعیان را از خود دور کرده‌اند، اما در صورتی که اطلاع‌رسانی به موقع و منطقی انجام نگیرد، این افراد با شیوه‌ها و شگردهای خاص خود و با وارونه كردن حقیقت، بر مریدان خود خواهند افزود.
ضرورت مطالعه و بررسی شگردهای مدعیان دروغین مهدویت
1. هشدار امامان معصوم به ویژه امام زمان(عج) به انحراف مدعیان دروغین
دروغ‌پردازی افراد نابكار و شیاد ـ كه با معرفی خود به جای رهبر و امام حقیقی، به دنبال تأمین منافع خویش هستند و با قصد تخریب عقاید حقّه عوام، خود را در قالب مقدس مهدویت جا می‌زنند ـ بسیار خطرناك و گمراه‌كننده است؛ لذا اهل بیت، نسبت به این مسئله، فراوان هشدار داده‌اند.
امام عصر(عج) هم در دوره غیبت صغری با كمك نایبان خاص خود، با مدعیان فریبكار مبارزه کردند و در توقیعی كه برای نایب چهارم خود صادر فرمودند، هشدار دادند: «... و سیأتی لشیعتی من یدعی المشاهده، الا فمن ادعی المشاهده قبل خروج السفیانی و الصیحه فهو كذاب مفتر.» حضرت با صراحت، كسانی را كه مدعی ارتباط با ایشان هستند، دروغگو خطاب می‌كنند و به منتظران خود هشدار می‌دهند كه مبادا در دام این افراد گرفتار شوند.
در طول تاریخ غیبت كبری، متأسفانه نمونه‌هایی از این افراد وجود داشته‌اند كه به طمع مال و جاه، یا برای مزدوری بیگانگان و استعمارگران، ادعای دروغین بابیت، مهدویت و حتی نبوت و خدایی کرده‌ و گروهی را دور خود جمع نموده‌اند.
2. گرم شدن بازار مدعیان دروغین در عصر ارتباطات
ادعاهای دروغین مهدویت، مسأله‌ای نیست كه به صدها سال قبل بسنده گردد؛ بلكه امروزه نیز با این مدعیان مواجهیم. مقام معظم رهبری در این باره فرموده‌اند: «... مواظب باشید توی دام عنكبوت‌های دنیادار و دكان‌دار وارد نشوید. امروزه این چیزها زیاد است و دكان‌دارهایی كه به اسم معنویت ادعا می‌كنند ما امام را دیده‌ایم و این ادعایشان هیچ واقعیتی هم ندارد [بسیارند]. حواستان باشد كه اسیر آنها نشوید.»
این هشدار رهبری نشان از آن دارد كه شیادان، امروزه هم فعال هستند و از خلاء معنویت در میان جامعه، سوء استفاده كرده، افراد غافل و ناآگاه را به انحراف می‌كشانند و برای رسیدن به اهداف نامشروع خود، هر كاری را انجام می‌دهند.
3. مشتبه شدن حق و باطل و فریب خوردن برخی ناآگاهان
در همیشه تاریخ، باطل، برای آن‌که بتواند عده‌ای را به خود جذب کند، لباس حق بر تن کرده است. مدعیان دروغین نیز از همین شیوه استفاده می‌کنند تا دل‌های ناآگاه و عمدتاً احساساتی را فریب ‌دهند. افراد مدعی با تلاش زیاد سعی می‌كنند با وارد كردن بدعت و خرافه‌ها، باطل را طوری جلوه دهند كه در نگاه انسان‌های مشتاق، اما كم‌ایمان، حق به نظر آید.
در نتیجه، برای تمایز حق و باطل، لازم است شیوه و شگردهای مدعیان دروغین، روشن، و با ارائه مباحثی درباره شناخت امام، معرفت مریدان واقعی حضرت مهدی بیشتر ‌شود. از این طریق، مخاطب بعد از كسب معرفت لازم، موارد تقلبی و شیطانی را می‌شناسد و به دیگر مؤمنین نیز اطلاع رسانی می‌کند.
شگردها و ترفندهای مدعیان دورغین
1. سوء استفاده از احساسات و عواطف مریدان
یكی از اموری كه در یك تعامل اجتماعی می‌تواند عواطف مثبت یا منفی را برانگیزد، شیوه محبت و اظهار عاطفه است. در اسلام نیز بر این مسئله تأکید شده است؛ چنان‌که فرموده‌اند: «گشاده رویی موجب انس دوستان است.»
اما مدعیان دروغین از این نکته سوء استفاده می کنند. آنها با گشاده رویی و لبخند و حتی اهدای هدایای كوچکی، سعی در جلب عاطفه و فتح قلوب مریدان خود دارند. آنان با مهربانی و طرح سؤال هایی مانند «اهل كجا هستی؟»، «پدرت چكاره است؟» و... مخاطب را به سوی خود جلب می‌كنند و كم كم او را مرید خویش می‌سازند. پس باید در مقابل كسانی كه با ما رابطه دوستی برقرار می‌كنند، هوشیار باشیم و اگر در این دوستی‌ها به انحراف یا مسائل غیر شرعی برخورد كردیم، به سادگی از کنار آن نگذریم.
2. سوء استفاده از گرایشات معنوی مردم
امروزه بشر به شدت تشنه مسائل معنوی است و از جامعه مدرن خسته شده و در پی آن است كه خود را به معنویت نزدیك كند. یكی از مواردی كه باعث ارتقای آدمی در معنویات می‌شود، توجه به قرآن و عترت است؛ لذا افراد مدعی با مقدس نمایی و ظاهرسازی‌، طوری برنامه‌ریزی می‌كنند كه مخاطب را جذب نمایند. آنها حتی با دادن نسخه‌ها و دستورالعمل‌های سیر و سلوك و برپایی جلسات تزكیه نفس، اقدام به برنامه‌هایی می‌كنند كه بعضاً خلاف شرع است.
مثلاٌ بعد از اعتمادسازی‌هایی كه انجام می‌دهند، به مریدان این طور القاء می‌كنند كه شما موانع ضد معنویت دارید که باید برطرف شوند و اگر می‌خواهید به دیدار امام، نائل شوید باید از راه‌هایی كه ما می‌گوییم گناهان خود را برطرف كنید. مریدان جاهل نیز با دادن مبالغ هنگفت یا هدیه‌های گران‌بها، گناهان خود را برای آنان بازگو می‌كنند تا بخشیده شوند؛ غافل از آن‌که با این کار، هم كرامت انسانی خود را از دست می‌دهند و هم به «ستارالعیوب» بودن خداوند بی‌اعتنایی می‌کنند.
اساساٌ انسان با توجهی اندك متوجه می‌شود كه وظیفه او خودسازی با محوریت دین الهی است، نه دیدار امام زمان(عج). دیدار حضرت، عنایت ویژه‌ای از سوی خود ایشان است که شامل برخی از خواص می‌شود، اما رسیدن به آن، از وظائف شیعیان در دوران غیبت نیست.
لذا باید توجه داشته باشیم که در جلساتی شركت کنیم كه برگزار کنندگانِ آن، ما را به خدا نزدیك كنند؛ نه آن‌که ما را به سوی خویش فرا بخوانند یا دست به کارهایی بزنند که با اصول و مبانی اسلامی مخالف باشد. بی‌شك، مردم جامعه اسلامی، باید علاوه بر تلاش برای بالابردن معنویت خود، به شناختن افراد منحرف و شیطان صفت ـ که خود را اهل كرامت، اطلاع از غیب یا ارتباط با معصومین جلوه می‌دهند ـ هم توجه داشته باشند.
3. انجام كارهایی با جاذبه‌های کاذب عرفانی
مدعیان با استفاده از فضاسازی‌های معنوی و بیان كلمات سحرآمیز، طوری وانمود می‌كنند كه گویی به مراحل خاصی از سیر و سلوک رسیده‌اند. اغلب آنها با چهره‌ای فریبنده و ظاهری غلط انداز و حتی با دستاویز قرار دادن لباس مقدس علما و روحانیون و ایجاد چهره‌ای مذهبی و عرفانی برای خود، و نیز ایراد سخنرانی‌های عرفانی و معنوی سعی می‌كنند افكار عمومی را فریب دهند.
گاهی ادعای دیدن نور یا استشمام بوی خوش می‌کنند و از ورود حضرت به جلسه خبر می‌دهند و مخاطبین ساده لوح را هم با بیان آن‌که «حتماً گناهی مرتكب شده‌اید كه نتوانسته‌اید نور یا بوی خوش را درك كنید» قانع می‌کنند!
گاهی اشیایی را نشان می‌دهند و آن را هدیه‌ای از سوی حضرت به خودشان معرفی می‌کنند، یا ادعا می‌کنند که فلان چیز را از عالم غیب برای او آورد‌اند!
در بعضی موارد هم دستوراتی را مطرح می‌کنند و آن را الهام و وحی می‌خوانند و چون از قبل، اعتماد مخاطب را به خود جلب کرده‌اند، او را وادار به انجام آنها می‌کنند. یا برای رفع مشکلات، استفاده از آیاتی را توصیه می‌کنند که هیچ ربطی به مسئله ندارد. برای مثال، برای توسعه رزق و روزی برکت نان، خواندن آیات « ن و القلم و مایسطرون» را سفارش می‌کنند! که هیچ ربطی به نان و نانوایی ندارد.
4. ارائه دستورالعمل‌های کذایی برای سیر و سلوک
افراد شیاد، با بیان این‌که دارای تقوای فوق العاده‌ای هستند، به مریدان خود توصیه می‌كنند که برای تزكیه نفس، از دنیا گوشه‌گیری کنند و برای این کار، دستوراتی نیز به آنها می‌دهند؛ و بعد، زمانی که مخاطبان هیچ نتیجه‌ای از دستورالعمل‌های آنان نگرفتند، با مقدس‌نمایی بازگو می‌كنند كه «در وجود تو مشكلاتی وجود دارد» یا «مورد آزمایش هستی»؛ اما هیچ وقت حاضر نمی‌شوند اعتراف کنند که دستورات آنها مبنای شرعی و علمی نداشته است. حتی بعد از روشن شدن ماهیت دروغ آنها چنان مظلوم‌نمایی می‌كنند كه گویی هیچ دستوری صادر نكرده‌اند و یا آن دستور، از سوی خودشان نبوده است. معمولاً افراد مدعی با اعتماد به نفس بالایی که نشان می‌دهند، بر افكار و اعتقادات مریدان خود تسلط می‌یابند.
5. سپردن مأموریت‌های ویژه یا اعطای شخصیت کاذب به مریدان
هر انسانی نسبت به کسی که به او محبت و توجه کرده است، احساس تمایل و مدیون بودن می کند. افراد مدعی برای اینكه اهداف خودشان را به سرعت جلو ببرند، با نشان كردن افراد ساده لوح و زودباور، ضمن شناسایی توانمندی آنان، وظایفی را به آنها محول می‌كنند و چنان به او القا می‌كنند كه این، یك مسئولیت الهی است و اگر کار بدی باشد، تأكید به پنهان كاری هم دارند. آنها با دادن القاب مختلف و گاه عجیب و غریب ـ مانند «باب الباب» یا «كاتب وحی» یا «سرگروه» ـ به مریدان خود، به آنها شخصیت كاذب می‌دهند و آنان را تشویق به ادامه كار می‌كنند.
6. ترویج اباحه گری و تكلیف گریزی
برخی از مدعیان دروغین برای اینكه افراد سست ایمان را به سمت خود جذب كنند، تكالیف واجب را برای آنان حرام اعلام می‌كنند و در مقابل، آنان را به اعمالی که جنبه شرعی ندارد، سفارش می‌کنند. این شیوه، به خصوص درباره جوانان غیر مقید زیاد استفاده می شود. در برخی موارد، حتی اختلاط زن و مرد و مسائل غیر اخلاقی، راهی برای پیشرفت عرفانی معرفی شده است و برخی افراد هم در این مسابقه، به انحرافات اخلاقی کشیده شده‌اند.
7. عدم رویکرد صحیح به علما و بزرگان دینی
الف) عالِم‌گریزی و مبارزه با اشخاص موجّه
برخی از مدعیان، به علت آن که دارای سواد چندانی نیستند و معمولاً با مبانی و مسائل اساسی اسلام آشنایی ندارند، در گفتار و نوشتار خود، گرفتار تناقضات بسیاری می‌شوند. لذا این طور وانمود می‌كنند كه علوم روز و مباحث نظری و عقلی، مانع درك و فهم عمیق است. آن‌ها افرادی را که براساس مبانی نظری و عقلی مباحثی دارند، تكفیر، و مریدان خود را مستقیم یا غیر مستقیم، به دوری از علما و دانشمندان توصیه می‌كنند. هم‌چنین، آیات و احادیث را بر اساس نظرات شخصی خود تفسیر می‌کنند و حتی بعضاً فتوا صادر می‌نمایند! خود را بالاتر از مراجع تقلید می‌دانند و به ارائه جزوات دینی ودستورالعمل‌های خاص می‌پردازند. و در کل، طوری وانمود می‌كنند كه بزرگان دینی، جاهل، و آنان، آگاه از تمامی حقایق دینی و عقل کل هستند!
ب) سوء استفاده از نام و اعتبار مراجع و بزرگان دینی
در مقابل این عده، برخی دیگر، برای آن كه خودشان را مطرح كنند و مقام رفیعی به دست آورند، بعضی از بزرگان را به عنوان استاد خود نام می‌برند، یا تصاویری از نشست‌ها و ملاقاتی که با مراجع و بزرگان دینی داشته‌اند، تكثیر می‌كنند تا از این راه، وانمود كنند كه مورد تأیید آن بزرگان هستند. مریدان آنها نیز با این امید كه بزرگان دینی، این مدعیان را حمایت و تأیید می‌کنند، دل به آنها می‌سپارند و فریفته آنها می‌شوند.
8. توجه بیش از حد، به خواب و مكاشفه
افراد شیاد معمولاً گرایش به تعبیر خواب‌ نیز دارند؛ اما غیر اصولی و بر اساس خوش آمد افراد، مطالبی را ارائه می‌كنند كه واقعیت ندارد. آنها با توجه دادن مریدان خود به خواب و رؤیا، آنان را از منابع وحیانی و استدلالی دور می‌كنند و به اموری ارجاع می‌دهند كه قابل اثبات یا رد نمی‌باشد و كاملاً سلیقه‌ای است.
فرجام سخن
اگر انسان‌های مخلص، رابطه خود را با عقل، شریعت و منطق بیشتر كنند، به كسانی كه با عقل و شریعت سر جنگ دارند، گرایش پیدا نمی‌کنند. اگر سطح معرفتی خود را نسبت به مسائل دینی ارتقا ندهیم، افراد دروغگو با شیوه‌های گوناگون خود، ما را جذب خود کرده و از خدا دور می کنند. پس باید با شیوه‌ها و ترفندهای افراد مدعی آشنا شده تا بتوانیم سره را از ناسره تشخیص دهیم.


*. معاونت تبلیغ مرکز تخصصی مهدویت.
. كمال الدين و تمام النعمة، شيخ صدوق، ج2، ص516؛ الغيبة، شيخ طوسي، ص242؛ بحارالانوار، ج51، ص361.
. فرمايشات مقام معظم رهبري در جمع دانشجويان بسيجي، ارديبهشت86.
. شرح غرر الحكم، ج1، ص191.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا نصوری ـ دوماهنامه امان شماره 35