نشریه امان

طلیعه
ندای آسمانی یکی از نشانه‌های حتمی ظهور حضرت مهدی(عج) است. و آن، صدایی است که از آسمان توسط جبرئیل امین ایجاد می‌شود. به وسیله ندا، نام و نسب حضرت مهدی(عج) و حقانیّت ایشان و پیروانش بیان می‌شود. در احادیث شیعه و سنّی، ندای آسمانی با الفاظ «ندا»، «صیحه»، «صوت»، «اعلان»، «فزعه» و «هدّه» مطرح شده است. برخی از مطالب درباره ندای آسمانی به شرح ذیل است:
اول: حتمی بودن ندای آسمانی
عبارت‌های‏ مختلف چون«محتوم»، «لابدّ» و ترکیب «نفی» با واژه «حتی‏» در روایت‌های اهل‌بیت، دلالت بر حتمی‏ بودن وقوع ندای‏ آسمانی‏ می‌کند. البته ای‏ن حدی‏ث‌ها حتمی‏ بودن اصل ندای‏ آسمانی‏ را می‏‌رسانند، ولی‏ بی‏ان كننده حتمی‏ بودن خصوصی‏ات ندای‏ آسمانی‏ نی‏ستند. به عنوان مثال: ای‏ن حتمی‏ بودن را نمی‏‌توان به زمان مشخصی‏ برای‏ آن سرایت داد؛ ی‏عنی‏ اگر زمان ندا، شب جمعه و بی‏ست و سوم ماه مبارک رمضان معرفی‏ شده و ظهور حضرت مهدی‏(عج) در روز جمعه، بی‏ست و سوم ماه رمضان می‏‌باشد، ای‏ن مطلب حتمی‏ نی‏ست و در آن، احتمال «بداء» می‏‌رود؛ از این رو می‌بایست هر روز و شب منتظر ظهور حضرت مهدی‏(عج) باشیم: «تَوقّعوا الفَرَجَ صَباحاً وَ مَساءاً؛ هر صبح و عصر، منتظر فرج باشید.»
دوّم: محتوای ندای آسمانی
مضمون ندای‏ آسمانی‏ را می‏‌توان به دو قسمت «اِخباری‏ و انشایی» تقسی‏م كرد. مراد از «محتوای‏ اِخباری‏»، مطالبی‏ است كه قالب دستوری‏ ندارد؛ بلکه برای‏ آگاهی‏ مخاطبان است؛ اما مراد از «محتوای‏ انشای‏ی‏»، مطالبی‏ است كه قالب دستوری‏ دارد و شنونده را به انجام اموری‏ فرا می‏‌خواند. بیشترین مطالبی که در محتوای اخباری ندا مطرح شده، معرفی‏ حضرت مهدی‏(عج)، به نام و نسب است و دستور پیروی از حضرت مهدی(عج) مهمترین محتوای دستوری ندای آسمانی است. برای نمونه، ترجمه قسمتی از یک حدیث بیان می‌شود. ابوبصیر می‌گوید: امام جعفر صادق علیه السلام فرمودند: «حضرت مهدی(عج) قیام نمی‌کند، مگر اینکه منادی نام ایشان را در شب جمعه، بیست و سوّم ماه مبارک رمضان، ندا دهد.» گفتم: «محتوای ندا چیست؟» فرمود: «به نام او و نام پدرش خبر می‌دهد و می‌گوید آگاه باشید که فلانی فرزند فلانی، قائم آل محمد است، پس سخنان او را بشنوید و از او پیروی کنید.»
سوّم: مخاطبان ندای آسمانی
تمامی اهل زمی‏ن، ندای‏ آسمانی‏ را به زبان خودشان می‏‌شنوند. ی‏عنی‏ اگر زبان مادری كسی‏، عربی‏ باشد، ندا را به زبان عربی‏ می‏‌شنود، اگر فارسی‏ باشد، فارسی‏ می‏‌شنود و همچنی‏ن هر زبان دی‏گری. ‌زراره بن أعین گوی‏د: از امام جعفر صادق علیه السلام درباره ندای‏ آسمانی‏ که به اسم حضرت مهدی‏(عج) خبر می‌دهد، چنین پرسی‏دم: «ندای‏ آسمانی‏ خاص است ی‏ا عام؟» امام فرمودند: «عام ی‏سمع كل قوم بلسانهم؛ عام است و هر قومی‏ با زبان خود آن را می‏‌شنوند.» این حدیث از جهت سند، معتبر است.
علاوه بر این، مخاطبان ندای‏ آسمانی‏، در هر كجا که باشند، به صورت ی‏كسان آن را می‏‌شنوند و دوری‏ ی‏ا نزدی‏كی‏ در آن معنا ندارد. در حدی‏ث معتبری‏ كه حسن بن محبوب از امام علی‏ بن موسی‏ الرضا علیه السلام نقل کرده است، می‌خوانیم: «قد نودوا نداءً ی‏سمع من بعد كما ی‏سمع من قرب؛ به تحقی‏ق، ندای‏ی‏ می‌دهند كه از دور، مانند شنیده شدن از نزدیک شنی‏ده می‏‌شود.»
چهارم: زمان ندای آسمانی
روایت‌های متعددی دلالت بر رخ دادن ندا در ماه مبارك رمضان می‏‌كنند و برخی از آن‌ها ندا را در شبی که فردای آن جمعه و مصادف با بیست و سوّم ماه مبارک رمضان است، ذکر کرده‌اند. حارث بن مغیره می‌گوید: امام جعفر صادق علیه السلام فرمود: «زمان ندایی که در ماه رمضان رخ می‌دهد، شب جمعه بیست و سوّم از ماه رمضان می‌باشد.» این روایت نیز از جهت سند معتبر است.
پنجم: پیامدهای ندای آسمانی
ندای‏ آسمانی‏، اعلام ظهور حضرت مهدی‏(عج) است؛ پس اولی‏ن پی‏امد آن بای‏د آشکار شدن ایشان باشد. ابوبصی‏رگوید: امام جعفر صادق علیه السلام فرمودند: «وقتی‏ حضرت مهدی‏(عج) ندای‏ آسمانی‏ را می‏‌شنود، ظاهر می‏‌شود و آن صدا، از آنِ جبرئی‏ل است.»
پیامد دوم ندا، شادی مؤمنان است؛ چرا که مولایشان بعد از قرن‌ها انتظار می‌آید و جهان را با وجودش نورانی می‌کند. در حدی‏ثی‏ می‏‌خوانی‏م: «آگاه باشی‏د که آن روز (روز اعلام ندای‏ آسمانی‏) روز شادی‏ فرزندان علی‏ علیه السلام و شی‏عه اوست.»
پیامد سوّم ندا آن است که وقتی‏ كافران و معاندان می‏‌شنوند که به نام مبارك حضرت مهدی‏(عج) ندا داده می‏‌شود، می‏‌فهمند که وقت زوال حكومت‌های‏ ظالم آنان فرا رسی‏ده است و در برابر كسی‏ قرار گرفته‌اند كه قدرت آسمانی‏ با اوست و توان مقابله با او را ندارند.
پیامد چهارم ندا، ندای ابلیس است. زراره بن اعی‏ن می‏‌گوی‏د: به امام جعفر صادق علیه السلام عرض كردم: « خدا شما را سلامت بدارد؛ تعجب می‌کنم از این که با وجود عجایبی‏ چون: « خسف بی‏دا، سپاه (سفی‏انی‏)» و ندای‏ی‏ كه از آسمان به گوش می‌رسد؛ چگونه عده‌ای باز با حضرت مهدی‏(عج) می‏‌جنگند؟» حضرت پاسخ داد: «همانا شی‏طان آنان را رها نمی‏‌كند تا ای‏نكه ندا می‏‌دهد، همانطور كه بر رسول خداصلی الله علیه و آله در روز عقبه ندا داد.»


*. کارشناس ارشد مهدویت.
. «الهدّ» به معني انهدامي است كه همراه فروريختن و سقوط چيز سنگيني باشد و «الهدّه» صداي فروريختن آن است. «المفردات في غريب القرآن»، ص486.
. ندای آسمانی، سید حسن زمانی، ص15.
. مقصود از «بَداء» در نشانه‌های‌ قيام حضرت مهدی(عج)، رخ ندادن برخی از خصوصیات و يا تغییر در آن‌ها می‌باشد یا اینکه آن نشانه‌ اصلاً اتفاق نیفتد.
. الغیبة طوسی، ص457.
. الغيبة نعمانی، ص290.
. کمال الدین و تمام النعمة، ج2، ص678.
. عیون اخبار الرضا، ج2، ص6.
. كمال الدين و تمام النعمة، ج2، ص681.
. الغيبة نعمانی، ص301.
. همان، ص144.
. یکی از علائم حتمی ظهور امام زمان(عج) می‌باشد. «خسف» یعنی: شکافته شدن و «بیداء»: نام سرزمینی بین مکه و مدینه است که شکافته می‌شود و لشکر سفیانی را در خود فرو می‌بلعد.
. الغيبه نعمانی، ص273.

سیّد حسن زمانی ـ دوماهنامه امان شماره 37