واژه پورتال به معنای دروازه و دریچه است و در حوزه اطلاعرسانی و ارتباطات به پایگاه‌هایی گفته می‌شود که دربرگیرنده اطلاعات و مستندات طبقه‌بندی شده در زمینه‌ای خاص هستند. پورتال جامع مهدویت، دروازه و دریچه‌ای به سوی مباحث گوناگون حوزه مهدویت است و دسترسی علاقه‌مندان و مخاطبان این حوزه را به اطلاعات، محصولات و فعالیت‌های طبقه‌بندی‌شده درباره امام عصر(عج) ممکن می‌سازد.
پورتال چیست و پورتال جامع مهدویت به چه معناست؟
واژه پورتال به معنای دروازه و دریچه است و در حوزه اطلاعرسانی و ارتباطات به پایگاه‌هایی گفته می‌شود که دربرگیرنده اطلاعات و مستندات طبقه‌بندی شده در زمینه‌ای خاص هستند. پورتال جامع مهدویت، دروازه و دریچه‌ای به سوی مباحث گوناگون حوزه مهدویت است و دسترسی علاقه‌مندان و مخاطبان این حوزه را به اطلاعات، محصولات و فعالیت‌های طبقه‌بندی‌شده درباره امام عصر(عج) ممکن می‌سازد.
بنابراین آیا ما با یک وب‌سایت جدید در زمینه مهدویت روبرو هستیم؟
محتوایی که پس از واردکردن هر آدرس اینترنتی در مرورگر به نمایش درمی‌آید، می‌تواند به عنوان یک سایت یا بخشی از آن قلمداد شود و اگر از این زاویه نگاه شود، پورتال جامع مهدویت هم یک وب‌سایت در کنار پایگاه‌های متعدد دیگر است. با این وجود، نکاتی وجود دارد که باعث می‌شوند پورتال فقط یک وب‌سایت شناخته نشود؛ پورتال جامع مهدویت پروژه‌ای راهبردی در درون بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(عج)، به عنوان نهادی که مرجع بحث مهدویت در کشور است، قلمداد می‌شود و می‌خواهد جریان تولید، گردش و انتشار محتوای مباحث علمی در زمینه مهدویت را ساماندهی کند. بنابراین، این پورتال نمی‌تواند تنها در فضای مجازی محدود شود. در واقع این پروژه می‌خواهد ارتباط مهدویت را با زندگی علاقمندان و مخاطبان این موضوع برقرار کند و آن را توسعه و ارتقا بخشد. برای این کار، می‌توان روش‌ها و ابزارهای متعددی را به کار گرفت که ما از میان همه آنها، بستر اینترنت و تکنولوژی‌های ارتباطی مبتنی بر وب را انتخاب کرده‌ایم؛ همان‌طور که شما با وسایل مختلفی می‌توانید به حج بروید ولی هواپیما را انتخاب می‌کنید. پس می‌توان گفت پورتال تنها یک وب‌سایت نیست، اگرچه در بستر اینترنت قرار گرفته و عمل می‌کند.
آیا در این پورتال محصولاتی تولید می‌شوند و برنامه‌هایی اجرا می‌شوند که پیش از این سابقه نداشته و یا تجربه نشده‌اند؟
مأموریت این پورتال، ساماندهی و استانداردسازی فرایندهای تولید، گردش و انتشار محتوا در زمینه مهدویت است. در این راستا، پورتال از سه سازه اصلی تشکیل شده که عبارتند از: مخزن پرسش، پیشخوان محصول و انجمن همکاری. شعار آن هم «آگاهی، دانایی و همکاری درباره امام موعود» انتخاب شده که در واقع اشاره‌ای به هر یک از سه سازه اصلی پورتال است.
در مخزن پرسش، فضای آگاهی درباره امام عصر(عج) و مبانی و اهداف قیام ایشان ساماندهی می‌شود. این کار به وسیله جمع‌آوری پرسش‌ها و شبهاتی که در طول تاریخ درباره مهدویت به وجود آمده و می‌آید، انجام می‌گیرد. همزمان با طبقه‌بندی و مجموعه‌سازی این پرسش‌ها و شبهات، تلاش می‌شود پاسخ‌های دقیق و کارگشا درباره هر یک از آنان، تولید و ارائه شود. متأسفانه تاکنون مرجعی مشخص و استاندارد برای پاسخگویی به شبهات و پرسش‌های مرتبط با مهدویت وجود نداشته است؛ اگرچه کتاب‌های زیادی منتشر شده و وب‌سایت‌هایی به این مسئله دامن زده‌اند ولی هرگز جامعیت و قابلیت مورد انتظار، تحقق نیافته است. ادبیات بسیاری از این کتاب‌ها آسیب‌زا بوده و دامنه محدودی از مباحث را در بر می‌گیرند. جالب آنکه وب‌سایت‌ها هم اساساً تولید محتوا نداشته و از همین منابع ارتزاق می‌کنند. حتی گاهی فایل یک کتاب را بدون در نظر گرفتن نیازهای نشر دیجیتال و مخاطبان خاص وب، آپلود می‌کنند! این درحالی است که از یک سو، پرسش‌های مختلفی درباره مهدویت وجود دارد و از سوی دیگر، هر چند وقت یک بار، در گوشه‌ای از دنیا اظهار نظر یا طرح شبهه و حتی اهانتی صورت می‌گیرد، اما متأسفانه جایی برای رصد و پاسخگویی به این موارد ـ تاکنون ـ وجود نداشته است! بر این اساس، پورتال، اولین مأموریت خود را در زمینه ساماندهی حوزه آگاهی درباره مهدویت تعریف کرده است.
گفتنی است مخزن پرسش پورتال، به طور مستمر به‌روزرسانی می‌شود و مخاطبان با روش‌های گوناگون، همچون ثبت آنلاین پرسش و یا ارسال پیامک می‌توانند از خدمات آن بهره‌مند شوند. اگرچه ما در ابتدای راه هستیم ولی این چشم‌انداز را تعریف کرده‌ایم که اگر در کلاس درس و یا یک مهمانی خانوادگی، شبهه و پرسشی مطرح شد، مخاطب ما بتواند فوری آن را مطرح کند و متناسب با زمان و حوصله‌ای که دارد در این زمینه راهنمایی شود. از این نظر، پورتال، یک فعالیت بی‌سابقه ـ در حوزه پاسخگویی به پرسش‌ها و شبهات مربوط به مهدویت ـ را رقم خواهد زد.
در حوزه دانایی و به طور مشخص محصولات متعددی که در زمینه مهدویت تولید و منتشر شده‌اند، سازه پیشخوان محصول را در پورتال تدارک دیده‌ایم. در این پیشخوان محصولات مختلف اعم از کتاب، مقاله، پایان‌نامه، وبلاگ، وب‌سایت و آثار تجسمی، موسیقایی، نمایشی و حتی کالاهای تبلیغی مورد بازبینی و بررسی قرار می‌گیرند و در قفسه‌ها و ردیف‌هایی که بر اساس موضوع و مخاطب مرتب شده‌اند، دسته بندی می‌شوند. از این طریق، هم امکان استفاده بهینه مخاطبان و علاقه‌مندان مهدویت از این محصولات پدید می‌آید و هم اینکه خلاءهای موجود در حوزه محصولات مهدوی شناخته می‌شوند و در واقع، اولین گام برای ساماندهی جریان تولید و انتشار محتوا درباره مهدویت برداشته می‌شود. بدون اغراق می‌توان گفت که به دلیل عدم ساماندهی آثار و محصولات مهدویت ضربه‌های سهمگینی، به این گفتمان وارد شده است؛ اگر چه حوزه چاپ و نشر در رابطه با مهدویت ـ نسبت به سایر حوزه‌های علوم دینی و اسلامی ـ بسیار پررونق و پردامنه دنبال می‌شود؛ ولی حجم بسیاری از موارد منتشرشده قابل تحمل نبوده و اگر بتوان آنها را به عنوان محصولاتی جدید ـ و نه صرفاً نسخه‌های تکراری از محصولات قدیمی ـ به حساب آورد، در شمار آثار بی‌کیفیت و یا حتی آسیب‌زا طبقه‌بندی می‌شوند. بر این مبنا، مأموریت دوم پورتال بهینه‌سازی و استانداردسازی محصولات مهدوی است و ما تلاش می‌کنیم تولیدگران و ناشران محتوا در این زمینه را به سمت ارتقای کیفیت محصولات سوق دهیم.
در فاز سوم، ما به سراغ برنامه‌های مرتبط با مهدویت رفته‌ایم و سازه انجمن همکاری را طراحی کرده‌ایم؛ همان‌طور که می‌دانید، مراسم‌ها، گردهمایی‌ها، جشن‌ها و فعالیت‌های بسیاری درباره امام عصر(عج) برگزار می‌شوند که دامنه آنها از شکل‌گیری یک کلاس آموزشی ساده تا برگزاری اردوها و همایش‌های کلان و در نهایت برگزاری هزاران جشن کوچک و بزرگ در ایام نیمه شعبان را در برمی‌گیرد. با این وجود، غالباً برنامه‌ریزی و ساماندهی اصولی و مشخصی درباره برگزاری این برنامه‌ها ـ در تناسب با شرافت موضوع و شأن مخاطبان آنها ـ صورت نمی‌گیرد و حتی این مسئله در برخی موارد به برگزاری برنامه‌هایی منجر شده که موجب پیدایش وهن و انحراف نیز بوده‌اند. در این راستا، مأموریت سوم پورتال، ساماندهی، ارتقای کیفی و توسعه کمی برنامه‌های مرتبط با مهدویت است و ان‌شاءالله به کمک شعبه‌های بنیاد در سراسر کشور محقق خواهد شد.
شما واژه‌های ساماندهی و استانداردسازی را چندین مرتبه تکرار کردید. این استانداردها و سامان‌دهی‌ها مبتنی بر چه ضوابط و معیارهایی صورت می‌گیرند؟ آیا می‌خواهید یک مکتب فکری و گرایش خاص را به عنوان مبنا قرار دهید و دیگران را به آن سوق دهید؟
اگرچه استانداردسازی دغدغه مهم ماست، ولی هرگز به سراغ معرفی عده‌ای از آدم‌ها یا کتاب‌ها یا یک مکتب فکری خاص به عنوان معیاری برای باقی موارد نخواهیم رفت. آنچه در نظر ما مهم است، رعایت اصول و معیارهای علمی، اخلاقی و فنی است. در بحث مرجعیت علمی، ما به مجموعه کارشناسان حوزه مهدویت در مرکز تخصصی امامت و مهدویت حوزه علمیه قم ـ به عنوان ارگان آموزش تخصصی حوزه بنیاد ـ متکی هستیم و این را هم می‌دانیم که فضای علمی به طور طبیعی مجمع آرای مختلف است، بنابر این مراقب این موضوع خواهیم بود که رویارویی نظریه‌های مختلف، در فضایی محدود، غیرعلمی و پرحاشیه صورت نگیرد. حتی ممکن است به برکت شکل‌گیری پورتال و ساماندهی محتوای مربوط به مهدویت، آرای مختلف علمی به صورت مشخص و مدون مطرح شوند و مخاطبان و علاقمندان نیز با صاحبان و پیروان هر یک از آنها به روشنی آشنا شوند و بستری برای نقد دیدگاه‌ها فراهم گردد. در بحث پاسخگویی نیز به دنبال فراهم آوردن بستری برای طرح و تولید پرسش‌ها و پاسخ‌های استاندارد هستیم؛ در واقع می‌خواهیم یک پرسش به طور اصولی و دقیق مطرح شود و پاسخ آن نیز متقن، روشن و قانع‌کننده باشد.
در بحث کتاب نیز همین قضیه صادق است. متأسفانه در زمینه مهدویت کتاب‌های بسیاری منتشر می‌شود که روش تحقیق و معیارهای مبنا در زمینه نگارش و نشر، در آنها رعایت نمی‌شود و حتی در برخی موارد، نویسندگان کتاب‌ها، در حوزه مهدویت تخصص کافی ندارند. از جمله اهداف ما در پورتال جامع مهدویت این است که پروفایل‌های مفصل و دقیقی از اساتید حوزه مهدویت تهیه کنیم تا افرادی که می‌خواهند از کارشناسان این حوزه استفاده کنند، سردرگم نشوند و مانند وضعیت کنونی به سراغ افرادی نروند که علیرغم نداشتن تخصص و دانش کافی، درباره مسئله‌ای از مسائل مهدویت اظهارنظر و حتی تدریس و سخنرانی می‌کنند. متأسفانه یکی از آسیب‌های جدی در حوزه مهدویت این است که این موضوع توسط افراد غیرمتخصص نیز ترویج می‌شود. استانداردسازی وب‌سایت‌ها نیز بخش دیگری از دغدغه ماست تا از وضعیت آشفته فعلی در پایگاه‌های مرتبط با مهدویت فاصله بگیریم و معیارهای اطلاعرسانی، فنی و زیبایی‌شناختی در این فراورده‌ها رعایت گردد. در برگزاری کلاس‌ها، همایش‌ها و مراسم‌ها نیز با مشکلاتی روبرو هستیم؛ چه در بحث محتوا و مواد آموزشی و تبلیغی و چه در بحث تداوم ارتباط با فعالان و دانش‌آموختگان.
باید توجه کرد که ما در پورتال، با تکثر آرا و سلیقه‌ها مخالف نیستیم؛ بلکه می‌خواهیم هر یک از این آرا و سلیقه‌ها، محصولات و فراورده‌های خود را به لحاظ رعایت فرم و قواعد تخصصی در هر زمینه، استانداردسازی کنند. اگرچه ما نه می‌خواهیم و نه می‌توانیم افراد و گروه‌ها را در این راستا مجبور کنیم. اما قصد داریم از طریق معرفی و برجسته‌سازی اطلاعات، محصولات و برنامه‌های استاندارد در حوزه عمومی مهدویت و نیز تولید و برگزاری موارد استاندارد شده در درون خانواده بزرگ بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود(عج)، به بهبود وضعیت فرهنگی مهدویت کمک کنیم. به همین منظور، کاربرگ‌های خاصی برای شناسایی فعالان، محصولات و برنامه‌های مختلف در رابطه با مهدویت تدارک دیده شده که پس از عضویت افراد در پورتال، در صفحه شخصی‌شان قابل دسترس بوده و می‌توان از آنها برای مشارکت و نقش‌آفرینی در فضای تولید، و انتشار ایده‌های مربوط به مهدویت و استانداردسازی آنها استفاده کرد.
آیا پورتال جامع مهدویت به حوزه‌های سیاسی و اجتماعی نیز ورود پیدا می‌کند؟
بنیاد به عنوان نهادی غیردولتی و غیرانتفاعی؛ اساساً ماهیتی فرهنگی و دینی دارد و هدف از ایجاد پورتال نیز شکل‌گیری یک شبکه فرهنگی و آموزشی گسترده و کارآمد در زمینه مهدویت است که هم‌‌سو با آرمان‌ها و مبانی انقلاب اسلامی فعالیت کند. بر این اساس، اگرچه بخش قابل‌توجهی از موضوع مهدویت به مقوله سیاست و حاکمیت دینی اختصاص یافته است، ورود ما به این حوزه‌ها از موضع فرهنگی و دینی است و قطعاً مانند یک جنبش اجتماعی، حزب و یا تشکل سیاسی و چیزهای دیگری از این قبیل عمل نخواهیم کرد.
در این صورت پورتال صرفاً یک پروژه اطلاعرسانی و آموزشی است و به تکامل اخلاقی و تربیت اجتماعی مخاطبان خود بی‌تفاوت خواهد بود یا در این زمینه نیز تمهیداتی در نظر گرفته شده است؟
با وجود همه زحماتی که تاکنون در پژوهش و تبلیغ محتوای مهدویت صورت گرفته، متأسفانه آن چه در اذهان عموم مردم درباره امام عصر(عج) و مباحث پیرامون آن حضرت می‌گذرد، با حقیقت آموزه مهدویت متفاوت و در برخی موارد متناقض است که این مسئله خود به بروز آسیب‌های اعتقادی و رفتاری زیادی منجر شده است؛ بنابراین تا آن زمان که حوزه آگاهی عموم انسان‌ها ـ چه در جغرافیای درون‌فرهنگی و چه در آن سوی مرزهای فرهنگ اسلامی ـ نسبت به بحث مهدویت پالایش نشود و ارتقا نیابد، نمی‌توان انتظار داشت که نتایج مطلوب اعتقاد به امام موعود در زندگی آنها پدیدار گردد. در این راستا، ما می‌خواهیم اطلاعات روشن، کافی و نزدیک به حقیقتی را به کمک شیوه‌ها و ساختارهای متنوع و کارآمد، در چارچوب پورتال جامع مهدویت ارائه کنیم تا از طریق ارتباط این ایده با کلیت زندگی افراد، تحول اخلاقی مطلوبی در چشم‌انداز مهدویت امکان‌پذیر شود.
صرف‌نظر از مخاطبانی که عضو پورتال نبوده و پایین‌ترین حد خدمات را از طریق محتوای عمومی وب‌سایت دریافت می‌کنند، ما برای رشد و ارتقای سطح آگاهی و همکاری اعضای پورتال، آنها را به سه دسته تقسیم می‌کنیم؛ دسته نخست، اعضای عادی یا تک‌ستاره هستند که به مجرد نام‌نویسی در پورتال ـ حتی از طریق پیامک ـ می‌توانند از خدمات مربوط به پاسخگویی به پرسش‌ها و شبهات استفاده کنند. در صورتی که هر یک از اعضای عادی مایل به گسترش همکاری و فعالیت خود باشد و بخواهد مشارکت بیشتری در پورتال داشته باشد، پس از طی مراحل تکمیل اطلاعات، رتبه کاربری او ارتقا یافته و در شمار اعضای فعال و به اصطلاح دو ستاره، طبقه‌بندی می‌شوند. در این وضعیت، فرد می‌تواند علاوه بر مصرف محتوای مربوط به مهدویت، در تولید محتوا نیز شرکت کند و بسته به توانمندی و علاقمندی شخصی، سطح فعالیت و همکاری خود را گسترش دهد. اعضای ارشد و سه ستاره پورتال را کارشناسان و اساتید مهدویت تشکیل می‌دهند که ورود به این سطح از فعالیت نیازمند گذراندن مراحل آموزشی و پژوهشی تخصصی است. به طور کلی، ساختار پورتال به گونه‌ای طراحی شده که می‌توان افراد را از پایین‌ترین سطح آگاهی و علاقمندی نسبت به مهدویت، تا بالاترین سطوح دانایی و مشارکت درباره این موضوع، مدیریت و همراهی کرد و طیف وسیعی از مخاطبان ـ از زنان و کودکان، دانش‌آموزان و فعالان فرهنگی و مبلغان مذهبی تا معلمان، دانشجویان و طلاب و نیز اساتید حوزه و دانشگاه ـ را هدف قرار داد.
علاقمندان، فعالان، خیّران، استادان و دانشجویان و طلاب زیادی در حوزه مهدویت وجود دارند اما تا زمانی که این افراد یکدیگر را نشناسند و با هم ارتباط نگیرند، حیات و پویایی فرهنگی آموزه مهدویت ممکن نخواهد بود. این شناخت از یکدیگر باعث هم‌افزایی فعالیت‌ها و مانع از بروز دلسردی و نا امیدی می‌شود و آنگونه که در روایات نیز به آن اشاره شده، ان‌شاءالله زمینه‌ساز احیای امر معصومین خواهد بود.
اگر بخواهیم چشم‌اندازی از پورتال جامع مهدویت ارائه دهیم، شما به چه مواردی اشاره می‌کنید؟
پورتال جامع مهدویت همچون یک جشن با شکوه و خاطره‌‌انگیز در نیمه شعبان است که این بار در طول سال ادامه خواهد داشت و هرکسی می‌تواند در آن، متناسب با نیاز و توانایی خود، نقشی داشته باشد و بهره‌ای بردارد.
ما می‌خواهیم زمینه‌ای فراهم کنیم تا افراد مختلف بتوانند پرسش‌ها، شبهات و نیازمندی‌های فکری و فرهنگی خود درباره مهدویت را به طور ساده، صریح و سریع پیگیری کنند و تا حد امکان، پاسخ‌ها، اطلاعات و خدمات دقیق، کامل و مطمئنی را دریافت نمایند. همچنین، بسیاری از افرادی که به عضویت پورتال درمی‌آیند، از توانمندی‌های ویژه‌ای برخوردارند و حتی ممکن است در حوزه‌هایی مانند نقاشی، خطاطی، گرافیک، عکس، سینما، مستندسازی، مشاوره و یا هر توانمندی آموزشی، هنری و تبلیغی دیگر، تبحر داشته و فعالیت شاخصی انجام داده باشند و ما تلاش می‌کنیم با استفاده از شبکه‌سازی، افراد و ظرفیت‌های توانمند موجود را شناسایی کنیم و توانمندی آنان را در جهت توسعه و تعمیق فرهنگ مهدویت به خدمت بگیریم.
در پایان، برای استفاده از خدمات و امکانات پورتال باید از کجا شروع کرد؟
پیشنهاد می‌کنم به نشانی اینترنتی 10000012.com مراجعه کنید و یا از طریق پیامک به شماره 10000012 نام‌نویسی کنید. پس از آن، مراحل بعدی همکاری به صورت گام به گام توضیح داده خواهد شد.
حرف آخر
بر این اساس، ما از خیّران می‌خواهیم در توسعه برنامه‌ها به کمک بیایند، از مدیران و مسئولان فرهنگی می‌خواهیم به اهمیت آموزه مهدویت و نقش مؤثر این پروژه در تبیین و گسترش آن توجه کنند. از دانش‌آموزان و دانشجویان می‌خواهیم بیشتر از همیشه بپرسند و بیاموزند. از اساتید و کارشناسان علوم دینی و انسانی می‌خواهیم اندوخته‌ها و تجربیات خود را دریغ نکنند. از عموم پدران و مادران می‌خواهیم برای بهره‌مندی مستمر خانواده خود از جریان آگاهی و دانایی درباره امام موعود و سبک زندگی ایده‌آل، چاره‌اندیشی کنند؛ از فعالان فرهنگی و تشکل‌های دانشجویی و حوزوی می‌خواهیم فضای پرسشگری و مطالبه‌گری درباره پیگیری آرمان‌های موعود اسلام را جدی‌تر دنبال کنند؛ از عالمان و فرهیختگان می‌خواهیم بر فعالیت‌هایمان نظارت داشته باشند و ما را نصیحت کنند؛ از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها می‌خواهیم برای موفقیت‌مان دعاکنند و از کسانی که احساس می‌کنند کاری از دست‌شان برنمی‌آید نیز می‌خواهیم پی‌درپی در این جشن بزرگ صلوات بفرستند!
سوتیتر
در بحث مرجعیت علمی، ما به مجموعه کارشناسان حوزه مهدویت در مرکز تخصصی امامت و مهدویت حوزه علمیه قم ـ به عنوان ارگان آموزش تخصصی حوزه بنیاد ـ متکی هستیم و این را هم می‌دانیم که فضای علمی به طور طبیعی مجمع آراء مختلف است، بنابر این مراقب این موضوع خواهیم بود که رویارویی نظریه‌های مختلف، در فضایی محدود، غیرعلمی و پرحاشیه صورت نگیرد. حتی ممکن است به برکت شکل‌گیری پورتال و سامان دهی محتوای مربوط به مهدویت، آراء مختلف علمی به صورت مشخص و مدون مطرح شوند و مخاطبان و علاقمندان نیز با صاحبان و پیروان هر یک از آنها به روشنی آشنا شوند و بستری برای نقد دیدگاه‌ها فراهم گردد. در بحث پاسخگویی نیز به دنبال فراهم آوردن بستری برای طرح و تولید پرسش‌ها و پاسخ‌های استاندارد هستیم؛ در واقع می‌خواهیم یک سئوال به طور اصولی و دقیق مطرح شود و پاسخ آن نیز متقن، روشن و قانع‌کننده باشد.
دوماهنامه امان شماره 39
