نشریه امان

آشنایی با مسجد مقدس جمكران- قسمت دوم
پاسخ به چند سؤال:
اگر امام زمان علیه السلام به همه جا احاطه دارند، چرا به مسجد جمکران برویم؟!
در آغاز باید بگوییم؛ خداوند نیز بر همه جا احاطه دارد ولی مكانی را به نام «كعبه»، به یاد و نام خود بنا نهاده است. «كعبه سنگ نشانی است كه ره گم نشود». ولی خدا (امام زمان علیه السلام)، هم به اذن خدا به همه جا احاطه علمی دارند ولی رفتن به مكان‌های مقدسی مثل مسجد جمکران از ویژگی خاصی برخوردار است که عبارتند از:
1. مطابق نقل مشهور (روایت حسن بن مثله جمکرانی)، این مکان مقدس به امر مبارک امام زمان علیه السلام ساخته شده است وحضرت از مردم خواسته اند تا در این مکان حاضر شده و نماز مستحبی و مخصوصی را بجای آورند كه این خود راهی برای تقرب به درگاه الهی می‌باشد.
2. اختصاص زمان یا مكانی خاص به حضرت، زنده نگاه داشتن یاد ایشان است. مسجد جمكران محفلی برای آشنایی و نزدیكی بیشتر با حجت خدا و امام زمان علیه السلام و ارائه سخنرانی های مفید، پند و موعظه، انجام مناسك و قرائت دعا برای ایشان است. اینها خود مصداق حفظ شعائر الهی است كه هر مسلمانی به بزرگداشت آنها مكلف شده است و تعظیم شعائر نشانه تقوای الهی می‌باشد.[1][1]
3. خود حرکت کردن ورفتن به سوی محبوب از راه دور و به یاد او، آثار و برکات عجیبی دارد؛ از یک طرف، باعث توجه آن حضرت به انسان شده و از طرف دیگر، انسان را در توجه بیشتر به آن حضرت ترغیب می‌کند.
4. این مکان مقدس، صدها سال است كه محل اجتماع عاشقان و دلسوختگان حضرت می‌باشد و از اطراف كشور و كشورهای دیگر به آن مکان می‌آیند. ما نیز می‌توانیم از برکات آن مکان مقدس بهره مند شده و از آثار معنوی شركت در جمع مؤمنان استفاده کنیم.
چرا شب های چهار شنبه بایستی به مسجد مقدس جمکران رفت؟
در مورد زمان تشرّف به مسجد، زمان خاصی اعلام نشده است و هر زمانی كه انسان دوست داشته باشد، می‌تواند به آن مسجد مقدس مشرّف شود ولی در مورد شب چهارشنبه دو نكته حایز اهمیت است:
اولاً: در مورد مسجد سهله كه آن هم یكی از مكانهای منتسب به امام زمان علیه السلام می‌باشد، شب چهارشنبه موضوعیت دارد و بعید نیست، رسم شب چهارشنبه در مسجد جمكران هم از آنجا گرفته شده باشد.
ثانیاً: مطابق روایت حسن بن مثله جمکرانی، آن ملاقات در شب سه شنبه بوده است و حضرت به او دستور می‌دهد: «میان گله جعفر کاشانی، بُزی است، آن بز را بخر و در این موضع سر ببر (محل مسجد جمکران)و آن را در شب آینده (یعنی شب چهارشنبه) ذبح کن و گوشت آن را در روز چهارشنبه توزیع نما ...»؛ از تعبیر و دستور امام علیه السلام به حسن بن مثله برای قربانی در شب چهارشنبه، چنین استفاده می شود که این شب از اهمیت خاصی برخوردار است، و لذا عاشقان آن حضرت در شب چهارشنبه دور هم جمع می شوند و با استمداد از خداوندمتعال به آن حضرت درصدد برآورده شدن حاجت و رفع مشکلات خویش می شوند و برای ظهور آن‌ حضرت نیز دعا می کنند.
لازم به ذكر است با توجه به اشتیاق روزافزون عاشقان حضرت و ازدحام بیش از اندازه در شب چهارشنبه، می‌توان جهت استفاده بیشتر از فضای معنوی آن مكان مقدس، در ایام دیگر هفته خصوصاً صبح و عصر جمعه كه متعلق به امام زمان علیه السلام هم می‌باشد، یا شب جمعه به مسجد مشرّف شد.
سؤال جمعی از مؤمنان از محضر حضرت آیت الله مكارم شیرازی (دام ظله العالی):
با اهداء سلام و تحیت:
حضرت‌عالی سابقاً در معرفى مسجد جمكران مطالب ارزنده اى فرموده اید، خیل عاشقان امام زمان علیه السلام مصرّانه درخواست دارند، معرفى جامعتر و بیشترى درباره این كانون بزرگ دینی بفرمایید تا هرگونه ابهام و وسوسه ناآگاهان را برطرف سازد.
جواب:
لازم می‌دانم قبل از ورود به اصل بحث، مقدمه كوتاهی عرض كنم و آن اینكه:
مسجد جمكران از مواهب الهیه بر جهان شیعی است. كانونی است بسیار مبارك كه عاشقان حضرت مهدى علیه السلام مخصوصاً جوانان پاكباز را از دور و نزدیك به سوى خود جذب كرده و می‌كند.
هنگامی‌كه انسان، به این خانه خدا، توبه كنان و ثناگویان وارد می‌شود، همه چیز جز خدا و ولی‌او یعنی‌حضرت مهدی‌ـ ارواحنا فداه ـ را فراموش می‌كند.
مشاهده حالات مردم به هنگام راز و نیاز خالصانه با خدا و حجت او در این مكان مقدس، انسان را به یاد زوّار خانه خدا در سرزمین عرفات می‌اندازد كه با كوله باری‌از اندوه و غم به آنجا می‌آیند و با صفا و پاكی‌و امید و عشق به زندگی‌باز می‌گردند.
ما به بعضی‌از رؤسای‌محترم دانشگاه‌ها پیشنهاد كردیم در جمكران زائرسرایی‌عظیم بسازند و در شبهای‌جمعه یا چهارشنبه اساتید محترم دانشگاه و دانشجویان عزیز را به نوبت اینجا بیاورند. مطمئن باشند كه در برابر سیل تهاجم فرهنگی‌دشمن، آنها را بیمه می‌كنند.
به هر حال مسجد جمكران علاوه بر بركات مادی‌ و معنوی‌كه زائران پیوسته از آن بهره می‌گیرند، این استعداد را دارد كه تبدیل به یك «قطب فرهنگی‌فعال» برای‌خنثی‌كردن شبیخون فرهنگی‌دشمنان اسلام و اهل بیت علیهم السلام مخصوصاً برای‌جوانان گردد.
تنها مشكل مهمی‌كه این مسجد دارد؛ این است كه امكانات آن جوابگوی‌ سیل عاشقان حضرت مهدی‌ـ ارواحنا فداه ـ نیست، زیرا استقبال زائران عزیز بیش از حد انتظار است و باید با كمكهای‌مردمی‌ و كمك دولت جمهوری‌اسلامی، برنامه ریزی‌وسیعی‌شود تا وسائل آسایش زوار محترم فراهم گردد، و همه با خاطره خوبی‌از این كانون عبادت و اخلاص بازگردند.
و اما در مورد مسجد سه نكته شایان ذكر است:
1ـ از نظر علمی و تاریخی
برخلاف آنچه بعضی‌از ناآگاهان می‌پندارند: استناد بنای‌این مسجد به امر حضرت صاحب الامر، ارواحنا فداه، مربوط به یك «خواب» نیست، بلكه بیان دستور صریحی‌در حالت بیداری‌است.
مرد صالح و پاك و با ایمانی‌به نام «حسن بن مثله» جمكرانی‌می‌گوید: در شب 17 ماه مبارك رمضان سال 373 هـ . ق (بیش از یك هزار سال قبل)، نصف شب بود كه جمعی‌به در خانه من آمدند و مرا از خواب بیدار كردند و گفتند: «اجب الامام المهدی‌صاحب الزمان علیه السلام فانه یدعوك؛ دعوت حضرت امام مهدی‌علیه السلام را اجابت كن تو را خوانده است».
او می‌گوید: به خدمت حضرت رسیدم. آن حضرت اشاره به قطعه زمینی‌كردند و فرمودند: «اینجا مال ماست. مسجدی‌در آن بساز». سپس فرمودند: «به مردم بگو این مكان را گرامی‌بدارند و به آن توجه كنند».
آنگاه دستور دادند چهار ركعت نماز در آن به جا بیاورند؛ دو ركعت نماز تحیت مسجد (با آداب مخصوص) و دو ركعت نماز كه همان نماز معروف امام زمان علیه السلام. حضرت در پایان این جمله را فرمودند: «فمن صلاهما فكانما صلی‌فی‌البیت العتیق؛ كسی‌كه این دو نماز را بجا آورد مثل آن است كه در كعبه معظمه بجا آورده است».
این حدیث از كتاب «تاریخ قم» از كتاب «مونس الحزین فی‌معرفه الحق والیقین»، تألیف شیخ صدوق ، نقل شده است كه متن فارسی‌یا عربی‌آن (مطابق نقل صاحب الذریعه) در دست بسیاری‌از بزرگان بوده است.
اینكه بعضی‌می‌گویند: كتابی‌به نام «مونس الحزین» در ضمن كتب مرحوم صدوق یا فلان عالم بزرگ دیگر ذكر نشده، مشكلی‌ایجاد نمی‌كند، زیرا هیچ كس از مورّخان نگفته‌اند كه كتاب‌های‌مرحوم صدوق منحصراً همین كتابهای مشهور هستند. بنابراین هنگامی‌كه عالم بزرگی‌از معاصران صدوق (یعنی‌نویسنده تاریخ قم) این كتاب را به صدوق نسبت می‌دهد، باید بپذیریم.
این حدیث، مشمول احادیث «من بلغ»[2][2] هم می‌باشد كه در منابع معروف شیعه و اهل سنت آمده، و بزرگان فقها آن را پذیرفته اند، هر چند بعضی‌آن را برای‌قصد ورود كافی‌می‌دانند و بعضی‌به قصد رجاء معتقدند.
2ـ از نظر محتوا
قطع نظر از این روایت نورانی، این مسجد بی‌شك یكی‌از مساجد باشكوه و پرارزش است.
اعمال آن، مركب از چهار چیز است:
الف) نماز تحیت مسجد؛ كه مرحوم صاحب جواهر آن را در جلد نهم و یازدهم «جواهر» مشروحاً آورده است.
و طبق این روایت در‌ آن هفت بار سوره توحید و هفت مرتبه ذكر ركوع و سجود خوانده می‌شود.
ب) نماز معروف حضرت ولی‌عصر علیه السلام با یكصد مرتبه تكرار آیه « إِیاكَ نَعْبُدُ وَ إِیاكَ نَسْتَعِین » كه انسان را به اوج عظمت توحید می‌رساند. همان نمازی‌كه علمای‌بزرگواری‌همچون علامه مجلسى، شیخ حر عاملی، كفعمی‌ و فضل بن الحسن الطبرسی‌در كتابهای‌خود نقل كرده اند.
ج) تسبیح حضرت زهرا علیها السلام؛ كه طبق روایات از مصادیق ذكر كثیری‌است كه قرآن بر آن دعوت فرمود:«یا أَیهَا الَّذینَ آمَنُوا اذْكُرُوا اللَّهَ ذِكْراً كَثیراً».[3][3]
عالم بزرگوار و فقیه نامدار، صاحب جواهر در جلد 10، آن را برترین اذكار و بهترین تعقیبات شمرده و روایات زیادی‌در فضیلت آن نقل كرده است.
د) یكصد مرتبه صلوات بر محمد و آل محمد در حال سجده؛ همان ذكر پربركتی‌كه روایات متواتری درباره اهمیت آن وارد شده و بعضی‌از بزرگان، كتاب مستقلی درباره بركات صلوات بر پیامبر و اهل بیتش نوشته‌اند كه نماز بدون صلوات، نماز نیست.
حال، اگر این اعمال به قصد قربت مطلقه خوانده شود، جای‌بحث دارد؟! حتی‌جمعی‌از فقهای‌ بزرگ فتوا داده‌اند كه به قصد ورود نیز می‌توان این اعمال را انجام داد! همان‌گونه كه یكی‌از مراجع محترم فعلی‌گفتند: «در حضور من، كسی‌از حضرت آیه الله العظمی بروجردی‌(ره) سؤال كرد، آیا می‌توان اعمال مسجد جمكران را به قصد ورود انجام داد، ایشان كمی‌مكث كردند و فرمودند: آرى! می‌توان به قصد ورود انجام داد». این در حالی است كه احاطه فقهی‌ و رجالی آن مرحوم بر كسی‌پوشیده نیست.
3ـ از نظر فرهنگی
مردم جهان از پیروان هر مذهب و مسلكی، می‌كوشند تا عده‌ای‌را هر چند یكصد نفر باشند، دور خود جمع كنند و مذهب خود را تبلیغ كنند. مسجد جمكران هر سال حدود 14 میلیون نفر را به طور طبیعی[بدون هیچ تبلیغ خاصی] به سوی‌خود جذب می‌كند و زمینه را برای‌هرگونه كار فرهنگی‌فراهم می‌سازد. آیا نباید خدا را بر این موهبت بزرگ شكر كرد. آیا هیچ عقلی‌اجازه تضعیف این كانون مقدس را می‌دهد؟ آیا تضعیف این كانون هدایت، مشروعیت دارد؟
مسئولان فرهنگی‌مسجد گزارش می‌دهند كه هر سال صدها عنوان كتاب از طرف مسجد (مجموعاً حدود یك میلیون نسخه) چاپ و به بهای‌ارزان در اختیار علاقه‌مندان به اسلام و عاشقان حضرت مهدی‌علیه السلام مخصوصاً جوانان گذارده می‌شود.
در هر ماه حدود 30 هزار سؤال دینی‌بوسیله راهنمایان حوزوی‌برای‌برادران، و 16 هزار سؤال بوسیله خواهران فاضله حوزوی‌پاسخ داده می‌شود و این هنوز اول راه است!
ما هم با استفاده از این فرصت در نظر داریم، یكی‌ از مهمترین مراكز شیعه شناسی‌ را به خواست خدا و با عنایات حضرت مهدی‌- ارواحنا فداه- در كنار این كانون مقدس به وجود آوریم كه مقدمات آن فراهم شده است.
آیا مجموع این مسائل به نفع جهان تشیع نیست؟
مبارزه با مسائل خرافی
آرى! ممكن است بعضی‌از عوام به سبب ناآگاهی، بعضی‌از مسائل خرافی‌ را در كنار این كانون مقدس ترویج كنند كه به یقین باید مراقب آن بود. مراجع تقلید و مسئولان محترم مسجد، مراقب این امور بوده و هستند تا بهانه ای‌ به دست هیچ كس نیفتد.
در پایان خالص ترین درود ما نثار آقایی‌باد كه دستور نخستین را برای‌بنای‌ این مسجد عظیم داد كه به مصداق«كَشَجَرَه طَیبَه أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِی السَّماءِ تُؤْتی‏ أُكُلَها كُلَّ حینٍ بِإِذْنِ رَبِّها»[4][4] هر كس در هر زمان می‌تواند از میوه های‌ معنوی‌آن بهره مند گردد و درود بر رهروان راهش.
والسلام علیكم و رحمه الله و بركاته

[1][1]- قرآن كریم در این زمینه می‌فرماید: «وَ مَنْ یعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَی‌الْقُلُوبِ»؛ حج، آیه 32.
[2][2]- احادیث «من بلغ» احادیثی هستند كه در آنها عمل مستحبی به پیامبر (ص) یا ائمه (ع) نسبت داده می‌شود و به دست كسی می‌رسد. حال اگر آن شخص این اعمال را به قصد ورود و یا رجاء بخواند، از اجر آن عمل برخوردار خواهد شد.
[3][3]- ای كسانی كه به خدا ایمان آورده‌اید، بسیار ذكر حق و یاد خدا (به دل و زبان) كنید؛ احزاب، 41.
[4][4]- مانند درخت پاكیزه‌ای است كه ریشه آن در (زمین) ثابت و شاخه آن در آسمان است. ابراهیم/24.

علی اصغر رضایی ـ پیش‌شماره سوم امان