بدان كه ریا در اصول عقاید و معارف الهیه، از جمیع اقسام ریاها، سخت‌تر، و عاقبتش از همه، بدتر و ظلمتش از تمام ریاها، بیشتر و بالاتر است. صاحب این ریا، اگر در واقع، معتقد به آن امری كه ارائه می‌دهد نباشد، از جمله منافقین است؛ كه مخلّد در نار است و هلاك ابدی از برای اوست و عذابش، اشدّ عذاب‌هاست. و اگر معتقد باشد، ولی برای این‌كه در قلوب مردم، رتبه و منزلتی پیدا كند، اظهار می‌نماید، این شخص، گرچه منافق نیست، ولی این ریا باعث می‌شود كه نور ایمان از قلب او برود و ظلمت كفر به جای آن، وارد شود؛
هان ای عزیز! از خواب بیدار شو. از غفلت، تنبّه پیدا كن و دامن همت به كمر زن و تا وقت است فرصت را غنیمت بشمار. تا عمر باقی است و قوای تو در تحت تصرف تو است و جوانی برقرار است و اخلاق فاسده بر تو غالب نشده و ملكات رذیله بر تو چیره نگردیده، چاره‌ای كن و دوایی برای رفع اخلاق فاسده و قبیحه پیدا نما و راهی برای اطفاء نائره شهوت و غضب بجوی.
بهترین علاج‌ها كه علمای اخلاق و اهل سلوك فرموده‌اند، آن است كه هر یك از این ملكات زشت را كه در خود می‌بینی، در نظر بگیری و بر خلاف آن، تا چندی، مردانه، قیام و اقدام كنی و همت بگماری تا بر خلاف نفس و بر ضدّ خواهش آن رذیله، رفتار كنی و از خدای تعالی، در هر حال، توفیق طلب نمایی كه به تو اعانت كند در این مجاهده. بی‌شك، پس از مدت قلیلی، آن خلق زشت، رفع خواهد گشت و شیطان و جنودش از این سنگر، فرار خواهند كرد و جنود رحمانی به جای آن‌ها، قرار خواهند گرفت.
یكی از ذمائم اخلاق، كه از اسباب هلاكت انسان است و موجب فشار قبر، و انسان را در دو دنیا معذب می‌دارد، بد خُلقی است؛ كه زاییده غضب و شهوت است. اگر انسان مجاهد، مدتی در صدد برآید كه به هنگام پیش‌آمد ناملایمتی، اگر آتش غضب، شعله‌ور شد و بنای سوزاندن باطن را گذارد و او را به ناسزا گفتن و بدگویی كردن، دعوت نمود، بر خلاف او اقدام كند و عاقبت بد و نتیجه زشت این خُلق را یاد بیاورد و در عوض، ملایمت به خرج دهد و در باطن، شیطان را لعن كند و از او به خدا پناه ببرد، آن خُلق، به كلی عوض شده و خُلق نیكو در باطن مملكتش منزل می‌كند.
پناه می‌برم به خدای تعالی از غضب؛ كه در یك آن، انسان را در دو دنیا هلاك می‌كند. چه بسا در حالت غضب، قتل نفسی رخ دهد و یا انسان در آن حال، به نوامیس الهیه ناسزا بگوید؛ چنان‌چه دیده‌ایم مردم را؛ كه در حال غضب، كفر گفته‌اند و مرتد شده‌اند.
حكما فرموده‌اند كه «كشتی بی ناخدا كه در موج‌های سخت دریا گرفتار شود، به نجات نزدیك‌تر است، از انسان در حال غضب». خدا نكند كه حرف بعضی از اهل علم و مدعی مكاشفه، درست باشد؛ كه می‌‌گویند: «برای من در یكی از مكاشفات، كشف شد كه تخاصم اهل نار، مجادله اهل علم و حدیث است».
در مذمت ریا در اصول عقاید
بدان كه ریا در اصول عقاید و معارف الهیه، از جمیع اقسام ریاها، سخت‌تر، و عاقبتش از همه، بدتر و ظلمتش از تمام ریاها، بیشتر و بالاتر است. صاحب این ریا، اگر در واقع، معتقد به آن امری كه ارائه می‌دهد نباشد، از جمله منافقین است؛ كه مخلّد در نار است و هلاك ابدی از برای اوست و عذابش، اشدّ عذاب‌هاست. و اگر معتقد باشد، ولی برای این‌كه در قلوب مردم، رتبه و منزلتی پیدا كند، اظهار می‌نماید، این شخص، گرچه منافق نیست، ولی این ریا باعث می‌شود كه نور ایمان از قلب او برود و ظلمت كفر به جای آن، وارد شود؛ چراكه این شخص، مشرك است به شرك خفی؛ زیرا كه معارف الهیه و عقاید حقه را -كه خالص باید باشد از برای خدا، و صاحب آن، ذات مقدس حضرت حق است- به مردم تحویل، و غیر را در آن، شركت داده و شیطان را در آن، متصرف نموده است.
دوماهنامه امان شماره 11
