نشریه امان

معنای انتظار لغوی برای همگان روشن است، درباره معنای اصطلاحی آن هم سخن بسیار است، نویسندگان و گویندگان در این باره به وفور سخن گفته و قلمرسایی كرده اند و ابعاد گوناگون آن را بررسی نموده‌اند، این كه انتظار مشیت و سازنده كدام است؟ انتظار مخرب چیست؟ انواع آن چگونه است؟ آسیب انتظار چگونه شكل گرفته و می‌گیرد و ... .
هدف این نوشتار
این نوشته بر آن است كه از زاویه‌ای دیگر به این موضوع بپردازد. این اصل مورد قبول همگان است كه انسان و جامعه ای را كه منتظر نباشد در حقیقت جامعه‌ای راكد، خاموش و فاقد آرمان است. ولی جامعه منتظر جامعه‌ای پویا، متحرك، نقش آفرین، سازنده، فعال، تأثیر گزار و ... است.
از همین روست كه انتظار فرج در روایات اهل بیت خود بخشی از فرج دانسته شده است، چه این كه با این انتظار حركت روشن شده و بستر آن فراهم می‌گردد. «انتظار الفرج من الفرج».
طبیعی است كه این تحرك آفرینی و ایفای نقش اگر برنامه‌ریزی شده و تحت مدیریت صحیح نباشد؛ به شدت آسیب زا خواهد بود، پیدایش فرقه‌های منحرف در این عرصه از جمله این فرآورده‌های مخرب است.
اگر انتظار، خارج از فهم جامع از دین و آموزه‌های دیگر قرآن و حدیث مطرح گردد، بویژه در صورت طرح افراطی و توسعه تقاضا به صورت كنترل نشده ـ روشن است كه از دل آن ده ها گروه انحرافی و مدعیانی كه می‌خواهند از این بازار گرم استفاده كنند پدیدار خواهند شد. چنانكه در مورد شیخیه و سپس فرقه ضاله بابیه و بهائیت اتفاق افتاده است.
مدیریت انتظار
تفكر دینی و نبض دینداری نیاز به مدیریت دارد. قرآن مجید این مدیریت را بارها و بارها در جای جای آیات خود مطرح ساخته است. چنان كه روایات مأثوره از اهل بیت نیز بر این موضوع تأكید كرده‌اند.
نمونه قرآنی
الم تر الی الذین قیل لهم كفوا ایدیكم و اقیموا الصلوة فلما كتب علیهم القتال تولوا ...
آیا ننگریستی به كسانی كه به آنان گفته شد دست باز دارید و نماز را برپادارید، پس آن گاه كه بر آنان جنگ واجب شد به جز اندكی به آن پشت كردند.
در این آیه ضرورت ساخته شدن و اصلاح درون‌یش از اقدام بیرونی، مورد تاكید قرار گرفته است. چرا كه اگر فقط مبارزه مطرح باشد ولی ساز وكار درونی و روانی آن از پیش آماده نشده باشد آن مبارزه ابتر و بی سرانجام خواهد بود.
نمونه روایی
در روایات آمده است «كذب الوقاتون» كسانی كه برای ظهور زمان تعیین می‌كنند دروغ می‌گویند بنابراین مقوله انتظار باید تحت نظر كسانی كه به ضوابط و معیار‌های قرآن و حدیث تسلط دارند مدیریت شود وگرنه آسیب‌های جدی درونی و بیرونی خسارت سنگینی را بر جامعه دینی وارد خواهد كرد.
انتظار كاربردی
با توجه به آن چه گفته شد از سوئی مطرح شدن انتظار یك ضرورت است و از جهتی دیگر آسیب‌های آن نیز بسیار جدی و خطیر است.
چه باید كرد؟
آیا انتظار صرفاً یك مقوله ذهنی است یا باید به عرصه‌های مختلف زندگی ما مرتبط باشد.
روشن است كه اعتقاد نباید بدون نتیجه كاربردی باشد، اكنون باید دید كاربرد انتظار چیست و چگونه باید آن را مدیریت كرد؟
گام نخست
منتظر چه چیزی هستیم؟
مشخصه‌های اصلی حكومت امام زمان(عج) نفی هرگونه شرك و برقراری توحید، عدالت، امنیت، جهانی بودن، توسعه علم، حاكمیت صالحان، حاكمیت اخلاق و روابط متعالی انسانی و ... است.
اكنون تصور كنیم كه جامعه منتظر كه خواهان ظهور حضرت و پیاده ساختن این اهداف است باید چه خصوصیاتی داشته باشد تا بتواند مسوولیت تحقق این آرمان‌ها را بر دوش بگیرد.
آیا اگر جامعه سنخیتی با این اهداف نداشته باشد توان پیاده سازی آن را در زمان ظهور خواهد داشت؟
جامعه منتظر بایستی تمام تلاش خود را در جهت ایجاد سنخیت بین خود و اهداف ظهور فراهم آورد.
این آمادگی اگر به ظهور متصل گردد كه در این صورت مطلوب حاصل شده است و اگر منجر به ظهور هم نشود خود مقصدی ارزشمند و كمال آفرین است.
مجموعه این آمادگی ها را می‌توان در موارد زیر دسته بندی كرد.
الف. آمادگی‌های فكری و درونی
ب. آمادگی‌های بیرونی و تشكیلاتی
الف. آمادگی‌های فكری و درونی
هر حركتی از فكر آغاز می‌شود و با فكر ادامه می‌یابد، هر مقدار كه صرف تفكر و اندیشه مثبت و سازنده شود موجب بهره‌وری مناسب‌تر از امكانات و فرصت‌ها خواهد شد. از همین رو قرآن مجید برای تفكر ارزشی فوق‌العاده قائل شده و بارها آن را مورد تمجید قرار داده است. «لقوم یتفكرون»، «و یتفكرون فی خلق السموات والارض» و ...
در آثار پیامبر صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام نیز یك ساعت تفكر برتر از هفتاد سال عبادت دانسته شده است.
بدون شك در عرصه مهدویت و انتظار نیز رتبه اول از آن تفكر است. منتظر بایستی اندیشیدن و مطالعه و تحقیق را درصدر كارهای خود قرار دهد تا گوهر عمل در صدف اندیشه شكل گیرد.
عرصه‌های تفكر
خداشناسی و توحید
مهمترین عنصر در حكومت مهدوی تحقق توحید كامل است كه در پرتو نفی همه مظاهر شرك و مراتب آن حاصل می‌گردد.
پس بایستی شرك به درستی شناخته شود تا پرهیز از آن میسر گردد و بستر «لا یشركون بی شیئا» آماده شود.
منتظر حقیقی باید موحد حقیقی شود و موحد حقیقی بدون شناخت عمیق شرك و توحید میسر نمی‌شود.
منتظر بایستی به صورت مستدل و عمیق پاسخگوی سؤالات زیر باشد.
1. مفهوم توحید چیست؟
2. شرك و اقسام آن كدام است؟
3. مظاهر شرك در شرایط حاضر جهان كدامند؟
4. توحید چگونه در رضای فردی و اجتماعی تحقق می‌یابد؟
5. نقش توحید و جایگاه آن در حكومت حضرت چیست؟
منابع
1. خدا را چگونه بشناسیم آیت الله مكارم شیرازی
2. ده مقاله پیرامون مبدأ و معاد آیت الله جوادی آملی
3. بیست گفتار (گفتار هفدهم) شهید مطهری
4. آموزش عقاید (ج1) آیت الله مصباح یزدی
5. جهان‌‌بینی توحیدی شهید مطهری
ادامه دارد

مجتبی كلباسی ـ دوماهنامه امان شماره 12