كسی كه وضع موجود را زندان می‌داند و در انتظار رهایی است، آرام نمی‌نشیند. چنان‌كه كسی كه از بیماری رنج می‌برد و در آرزوی بهبودی است، پیوسته از دارو و درمان بهره می‌برد، آن‌چه دكتر بگوید می‌پذیرد، دارو، پرهیز، جراحی و حالتی تسلیم گونه دارد و اصولاً انتظار در هر چیزی تلاش و كوشش لازم را نیاز دارد.
اركان انتظار
انتظار سه ركن دارد: 1. از وضع موجود ظلم و فساد و بی‌عدالتی ناراحت است؛ 2. در انتظار وضعیت مطلوب است؛ 3. برای هر كاری كه او را از وضع موجود به وضعیت مطلوب منتقل می‌سازد تلاش می‌كند.
كسی كه وضع موجود را زندان می‌داند و در انتظار رهایی است، آرام نمی‌نشیند. چنان‌كه كسی كه از بیماری رنج می‌برد و در آرزوی بهبودی است، پیوسته از دارو و درمان بهره می‌برد، آن‌چه دكتر بگوید می‌پذیرد، دارو، پرهیز، جراحی و حالتی تسلیم گونه دارد و اصولاً انتظار در هر چیزی تلاش و كوشش لازم را نیاز دارد.
دانش‌آموزی كه منتظر امتحان است، اگر موفقیت خود را می‌خواهد تلاش می‌كند.
كشاورزی كه در انتظار محصول است، برای محصول بهتر تلاش می‌كند.
میزبانی كه در انتظار میهمان است، برای آمدن میهمان تلاش می‌كند.
بازرگانی كه از وضع آشفتة بازار رنج می‌برد، برای رهایی از وضع موجود تلاش می‌كند.
راستی ما برای انتظار ظهور حضرت چه تلاشی می‌كنیم تا ظهورش نزدیك شود؟
ویژگی‌های منتظران
1. شناخت امام زمان
چشم انتظاری جز برپایة شناخت میسر نیست. ابتدا باید رهبر معصوم را شناخت تا خود را برای پذیرش او آماده ساخت.
امام صادق علیه السلام فرمود: «اعرف امامك فاذا عرفته لم یضرّك تقدم هذا الامر ام تأخر»4
امام زمان خویش را بشناس، وقتی او را شناختی، پیش افتادن و یا تأخیر این امر آسیبی به تو نخواهد رساند.
و نیز فرمود: «من عرف امامه ثم مات قبل ان یقوم صاحب هذا الامر كان بمنزلة من كان قاعدا فی عسكره لابل بمنزلة من قعد تحت لوائه».5
هر آن كس كه امامش را شناخت و قبل از قیام حضرت از دنیا رفت، به سان كسی است كه در سپاه آن حضرت خدمت‌گزاری كند، بلكه مانند كسی است كه زیر پرچم آن حضرت باشد.
كسی كه در مرحله شناخت، در حد ممكن معرفت كسب نمود در مرحله اطاعت دچار تردید نخواهد شد.
2. صبر و پایداری
یكی از اموری كه همواره همراه انتظار فرج از آن یاد شده صبر است.
امام رضا علیه السلام فرمود: «ما احسن الصبر و انتظار الفرج»6
چه نیكو است شكیبایی و انتظار فرج.
امام باقر علیه السلام فرمود:
زمانی بر مردم می‌آید كه امام و پیشوای آنان غیبت می‌كند. پس خوشا به حال كسانی كه در آن زمان بر فرمان ما استوار و ثابت قدم باشند.7
آری انتظار بدون عنصر پایداری و شكیبایی و صبر در برابر مشكلات وسیله‌ای بدون مغز و قالبی بی‌محتوا است. روح انتظار مقاومت و صبر است. كسی كه منتظر تحقق یافتن هدف آرمانی است، باید تا فرا رسیدن زمان پیدایی هدف و شكل گرفتن آرمان پایداری و شكیبایی كند و تاب و توان خود را از دست ندهد. و هر ناملایمی را در آن راه با بردباری بپذیرد و چون صبر و پایداری را از دست داد و بی‌شكیب گردید و تاب و توان بر زمین نهاد، انتظار را نیز از دست داده است. زیرا پایداری و صبر تحقق‌بخش جوهر انتظار است.
انتظار یعنی حالتی كه انسان ، در امر دین و در برابر كفر و تبلیغات ضد اسلامی مقاومت كند و انسان را به جلو رفتن و پیش رفتن در امر دین تحریك كند. پس انتظار هم عامل مقاومت است و هم عامل حركت.
امام صادق علیه السلام فرمود: «ان لصاحب هذا الامر غیبة المتمسك فیها بدینه كالخارط لشوك القتاد بیده، ثم أوما بیده هكذا، قال: فایكم تمسك شوك القتاد بیده، ثم أطرق ملیاً ثم قال: انَّ لصاحب هذا الامر غیبة فلیتّق الله عبد عند غیبته و لیتمسك بدینه».
همانا برای صاحب این امر، غیبتی است. كسی كه در عصر غیبت به دینش پایبند بماند، مانند كسی است كه دست خود را از بالای گیاه قتاد (گیاهی كه خراهایش مثل سوزن است)، به طرف پایین آن می‌كشد تا خارهایش بریزد. سپس با دستش اشاره كرد و فرمود: این‌گونه. (یعنی شكل كشیدن دست را بر درخت، با كشیدن دستش بر دست دیگر ترسیم كرد). و فرمود: كدامیك از شما شاخه ]خاردار[ قتاد را با دست خود می‌گیرد؟ سپس درنگی نمود ، آن‌گاه فرمود: برای صاحب این امر، غیبتی است. پس بنده باید در زمان غیبت تقوای الهی را پیشة خود سازد و به دینش تمسك جوید.
3. خود كنترلی
شخص منتظر كه به وجود امام حی و زنده اعتقاد دارد، همواره باید خود را در منظر امام زمان(عج) ببیند و احساس كند كه حضرت مراقب اوست و اعمال و رفتارش را چه خوب و چه بد می‌بیند.8 وقتی این اعتقاد در او تقویت شد، دیگر دست به فساد و گناه نمی‌آلاید و از آن حضرت حیا می‌كند.
4. عمل به تكلیف
بر اساس روایات انتظار فرج باید منتظر ظهور حضرت بر وظایف شرعی و فضایل اخلاقی توأم باشد نه اباحی گری. قرآن وعده پیروزی و حاكمیت حكومت جهانی را به مؤمنانی می‌دهد كه عمل صالح انجام دهند.9
امام زمان(عج) فرمود: «فلیعمل كل امرءٍ منكم بما یقرب به من محبتنا ولیجتنب ما یدنیه من كراهتنا و سخطنا». 10
پس باید هر یك از شما به آن‌چه كه نزدیكی و محبت ما می‌شود عمل كند و از هر چیزی كه موجبات ناخشنودی ما می‌شود دوری نماید. و نیز فرمود: «انی ادعوكم الی الله و رسوله و العمل بكتابه و اماتتة الباطل و احیاء السنّة». 11
من شما را به خدا و رسول و عمل به كتاب قرآن و نابود كردن باطل و زنده كردن سنت‌های دینی دعوت می‌نمایم.
امام خمینی(ره) در پیام خود در نیمه شعبان فرمود:
اكنون ما منتظران مقدم مباركش مكلف هستیم تا به تمام توان كوشش كنیم تا قانون عدل الهی را در كشور ولیعصر حاكم كنیم.
5. پرهیزكاری
اگر قرار باشد انتظار فرج به راه حاكمیت اسلام و قرآن فضیلت به شمار آید هرگز خارج از مدار تقوا نمی‌توان باشد. امام زمان(عج) فرمود: «فانا نحیط علمنا بانبائكم ولا یعزب عنّا شیئاً من اخباركم».12
ما بر اخبار و احوال شما آگاهیم و هیچ یك از اوضاع شما بر ما پوشیده نیست.
امام صادق علیه السلام فرمود: «من سرَّ ان یكون من اصحاب القائم فلینتظر و لیعمل بالورع و محاسن الاخلاق».13
هر كس دوست دارد كه از اصحاب و یاوران امام زمان(عج) باشد، پس باید آمادة ظهور حضرت باشد و عملش بر اساس ترس از خدا و تقوا بوده و خوش اخلاق باشد.
آیینـــه شو جمال پری طلعـــتان طلب جاروب كن تو خانه را و سپس میهمان طلب
6. نیكوكاری
یكی از ویژگی‌های منتظران نیكوكاری است. امام باقر علیه السلام فرمود: «المنتظر له المحتسب فیه الخیر».14
كسی كه چشم انتظار ظهور حضرت است، و از او گمان نیكوكاری می رود.
7. تولی و تبری
از ویژگی‌های منتظران دوستی با اهل بیت و دشمنی با دشمنان اهل‌بیت است. امام زین‌العابدین علیه السلام فرمود: «طوبی لشیعتنا المتمسكین بحبلنا فی غیبة قائمنا. الثابتین علی موالاتنا و البرائة من اعدائنا أولئك منا و نحن منهم قد رضوا بنا ائمة و رضینا بهم شیعة و طوبی لهم ثم طوبی لهم هم و الله معنا فی درجتنا یوم القیامة».15
خوشا به حال شیعیان ما كه در زمان غیبت قائم ما به ریسمان محبت چنگ زننده‌گانند. و بر دوستی ما استوار می باشند و از دشمنان ما تبری می‌جویند. اینان از ما هستند و ما از آنان هستیم. ما را به عنوان پیشوا برگزیده‌اند و ما هم آن‌ها را در زمره پیروان خود محسوب می‌داریم. خوش به حال آن‌ها، قسم به خدا این‌ها در درجات عالیه در رستاخیز با ما هستند.
8. خوش اخلاقی
منتظران آن حضرت مظهر كامل اخلاق و آیینه تمام نمای آداب الهی هستند. چگونه ممكن است اخلاقی زشت و ناپسند داشته باشند در حالی كه در انتظار امام هستند كه مظهر اخلاق نیك است؟
«و حسن الصحبة و حسن الجوار».16
9. حفظ اصالت
منتظر واقعی باید مثل درختی باشد كه در فصل زمستان كه شرایط رشد و فعالیت نیست، اصالت نباتی خود را حفظ می‌كند و در زمانی كه بساط زمستان برچیده شد و باد بهار وزید، مجدداً سبز و خرم می‌شود و ناظرین را به خود جلب می‌كند. و اگر روح نباتی خود را در این زمان از دست بدهد، بهار برای او فایده‌ای ندارد. منتظر واقعی باید در برابر خطرات و آفت‌های فرهنگی حافظ هویت دینی و مذهبی خود باشد.
پی‌نوشت
*. استاد و كارشناس اسلامی.
1. كمال‌الدین، ج2، ص101.
2. عیون اخبار الرضا، ج2، ص36.
3. احتجاج، ج2، ص317.
4. الغیبة، ص331.
5. كافی، ج1، ص371.
6. كمال‌الدین، ج2، ص645.
7. یأتی علی الناس زمان یغیب عنهم امامهم فیا طوبی للثابتین علی أمرنا فی ذلك الزمان؛ بحارالانوار، ج52، ص145.
8. قرآن كریم می‌فرماید: « اعْمَلُواْ فَسَیرَى اللّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ»؛ توبه، آیه 105.
9. سوره نور، آیه 5.
10. بحارالانوار، ج53، ص176.
11. مجموعه سخنان حضرت بقیة الله، ص178.
12. بحارالانوار، ج53، ص175.
13. همان، ج52، ص140.
14. همان، ج65، ص141.
15. همان، ج51، ص72.
16. همان، ج87، ص144.
محمد رضا اكبری ـ دوماهنامه امان شماره 16
