تبعیض‌ها و ظلم حكام ظالم، جنگ‌ها و ناامنی‌ها و فقر اقتصادی، افراد جامعه را دچار سرخوردگی و فشارهای روانی می‌كند و آن‌ها را به فكر برون رفت از آن مشكلات می‌اندازد و این‌جاست كه عده‌ای از صیادان دل‌ها با ادعای نجات‌بخشی نسخه می‌پیچند و به مردم می‌دهند و پاره‌ای از مردم نیز فریب آن‌ها را می‌خورند و با دنباله‌روی كردن از آن‌ها مشكل پیچیده‌تری را برای خود و همنوعان خود ایجاد می‌كنند و این‌جاست كه مسؤولیت متولیان جامعه برای حل مشكلات اجتماعی و معیشتی مردم بیش‌تر مورد تاكید قرار می‌گیرد و باید توجه كنند كه فقر می‌تواند بخشی از مردم را از دین خارج كند
در قسمت قبل، علل و عوامل فرهنگی از علل و عوامل پیدایش مدعیان و فرقههای انحرافی بیان شد و اینك ادامه مطلب:
ب. علل و عوامل اجتماعی و اقتصادی
تبعیض‌ها و ظلم حكام ظالم، جنگ‌ها و ناامنی‌ها و فقر اقتصادی، افراد جامعه را دچار سرخوردگی و فشارهای روانی می‌كند و آن‌ها را به فكر برون رفت از آن مشكلات می‌اندازد و این‌جاست كه عده‌ای از صیادان دل‌ها با ادعای نجات‌بخشی نسخه می‌پیچند و به مردم می‌دهند و پاره‌ای از مردم نیز فریب آن‌ها را می‌خورند و با دنباله‌روی كردن از آن‌ها مشكل پیچیده‌تری را برای خود و همنوعان خود ایجاد می‌كنند و این‌جاست كه مسؤولیت متولیان جامعه برای حل مشكلات اجتماعی و معیشتی مردم بیش‌تر مورد تاكید قرار می‌گیرد و باید توجه كنند كه فقر می‌تواند بخشی از مردم را از دین خارج كند كه از پیامبر صلی الله علیه و آله روایت شده است «كاد الفقر ان یكون كفرا»1 نزدیك است كه فقر به كفر انجامد.
ج. عوامل سیاسی
1. استبداد داخلی: برخی از حكام ستمگر، نفع خود را در فرقه‌سازی دینی می‌بینند تا بدین وسیله اولا، مردم را از هم پراكنده كنند و به راحتی بر آنان سیطره داشته باشند، ثانیا گاهی این فرقه‌ها توجیه‌گر ظلم و ستم‌های آن‌ها می‌شوند چنان‌كه اشاعره ظلم حكام ظالم را توجیه می‌كردند و حكام هم از آن‌ها حمایت می‌كردند.
2. استبداد خارجی: استعمارگران و دشمنان دین، دین را مهم‌ترین مانع تسلط خود بر كشورهای اسلامی می‌دانند و به همین خاطر در صدد فرقه‌سازی در ممالك اسلامی برمی‌آیند تا از قدرت رهبران دینی بكاهند و بعد به راحتی بتوانند منابع آنان را غارت كنند همان‌طور كه روسیه‌تزاری در جنگ‌هایش با ایران متوجه قدرت دین و روحانیت شیعه شد و با حمایت از گروهی فاسد، بابیت و بهائیت را به وجود آورد».
آقای رضایی با شنیدن كلمه بابیت و بهائیت مثل كسی كه مدت‌ها دنبال گمشده‌ای بوده كه به یكباره آن را پیدا كرده با اشتیاق از استاد خواست در صورت امكان از این فرقه‌ها به صورت مفصل بحث كند و استاد هم گفت: «اگر خدا بخواهد در مباحث آینده به این دو فرقه هم خواهیم پرداخت». از این وعده استاد همه حضار در جلسه خوشحال شدند و آقای روح‌اللهی برای ابراز تشكر از این تصمیم استاد گفت: «برای سلامتی استاد حقیقت‌گو صلوات…».
پس از معطر شدن فضای جلسه با صلوات بلند حضار، آقای حقیقت‌گو با حالتی كه شرمندگی از آن پیدا بود از همه تشكر كرد و گفت: «اجازه می‌خواهم آخرین مطلب را هم در بحث عوامل خیلی خلاصه ذكر كنم».
د. ویژگی‌های روحیات فردی مدعیان
مدعیان دروغین و فرقه‌سازان دارای اوصاف ناپسندی مثل قدرت طلبی، شهوت رانی، دنیا پرستی، خودشیفتگی، عقده حقارت و احساس كمبود شخصیت، ضعف ایمان، نفاق، حیله‌گری، خود باختگی، بلند پروازی و ... هستند كه این ویژگی‌ها، آن‌ها را برای ادعاهای گزاف و حتی ناسازگار با هم آماده می‌كند كه تفصیل آن‌ها از حوصله بحث ما خارج است.
نكته‌ای كه در پایان بحث علل و عوامل پیدایش مدعیان دروغین و فرقههای انحرافی قابل ذكر است این است كه در برخی از مدعیان همه عوامل مذكور دخیلند و در برخی، بعضی از آن‌ها مؤثرند. البته بنده مدعی حصر عوامل به آن‌چه ذكر كردم نیستم و ممكن است عوامل دیگری هم در این‌جا وجود داشته باشد و اما بحث بعدی ما ذكر بعضی از مصادیق مدعیان نیابت و مهدویت می‌باشد.
ادامه دارد
پی‌نوشت‌ها
*. استاد و كارشناس فرقههای انحرافی.
1. میزان الحكمه، ج7، ص498، ح15684.
احمد حاج قلی ـ دوماهنامه امان شماره 16
